Делан 1илма 1амийнарг лаккхахь хир ву Далла гергахь а, дуьненахь нахана йуккъахь а. Аллах1а аьлла къуръан чохь: «Лакха боху Аллах1а ийман диллинарш а, шайна 1илма делларш а даржкахь»41.

Дала дуьненна т1ера адамашна юккъахь ийман диллинарш хьалаайбина, базбина, лакхахь хилийтина. Ийман диллинчарна йуккъера 1илма дерш кхин а хьалаойбу. Ма доккха дазалла ду иза 1илма девзачарна. 1илма дерш ийман диллинчарел масс дарж лакхабаьхна хаьий хьуна? Далла дика хаьа уьш масс даржехь лакха баьхна, амма к1езиг даржаш дац уьш, х1унда аьлча Аллах1а «даржашкахь» аьлла дела, ткъа цо гойту церан даржаш дукха хилар. Ибн 1абба́са, Аллах1 реза хуьлда цунна, аьлла: «Шина даржана йуккъехь пхи б1е шо барамал меттиг йу».

Ойла йе т1аккха, мел лакхахь ву 1илма девзаш волу стаг. 1илма 1амош верг, ма даккхий даржаш ду Дала цунна луш! Цундела, баккъалла дарж, иза эхартан дарж ду, Далла гергахь долу хьан дарж, – иза ду баккъалла дарж. Амма дуьненан даржаш х1умма а доцург ду, д1адер долуш ду, шех жоп дала дезаш а ду. Цундела, даима дуьсур долчу даржан т1е г1ерта вай, лараме бусалба нах? Вайна эхартехь пайдехь хиндерг д1атесина ма дита вай, дуьненан х1уманна дуьхьа? Ма ойла йан йезара вай цу т1ехь.

Дала Адам пайхамар, 1алайх1и салам, кхоьллича малийкашга омра дина Адаман сужуд де аьлла. Малийкаша сужуд дина Адаман, х1унда аьлча Адамехь Малийкашкахь доцу 1илма хилла дела. Шегахь 1илма хиларца царел тоьлла иза. Цундела, цигара дуьйна ду, шегахь бусалба динах 1илма дерг лекхара хилар 1илма доцучарел. Дала лакха ваьккхина иза. Иза доккха дарж ду, кхин хила йиш йоцуш. Ц1енна шайн 1илманца 1амал йеш волу 1елам стаг Далла гергахь дукха лекха ву. Веза ву. Абу аль-Асвада, Дала къинхетам бойла цунах, аьлла: «Цхьа́ а х1ума ма дац 1елам стагал сийлахь, паччахьаш, хьаькмаш бу нахана т1ехь, амма 1елам нах хьаькмаш бу паччахьашна т1ехь».

Шарий1ат 1илма 1амош верг Аллах1а лакха воккхур ву кхин цхьа а цавоккхучул. Иза 1елам нахаца гуш а ду. Масала д1айаханчу заманахь хилла 1ат1о́ъ бин Роба́хь ц1е йолуш 1елам стаг. Иза 1аьржа волуш, лай хилла волуш, цхьа б1аьрг сакхте болуш, т1ебаьлла мара болуш, астаг1а волуш вара. Ирча хилла иза. Амма цуьнгахь 1илма дара, цундела иза массарел лекха вара. 1илма дара цуьнан хазалла. Массо адам цуьнга хьаште дара, амма иза цаьрга хьаште вацара. Массо адамна иза хьашт хиларал совнаха, цу заманчохь бусалбачу нехан хилла халиф Сулайман бин 1абдул-Малик, Дала къинхетам бойла цунах, а хиллера 1ат1о́ъ бин Роба́хье хьашт.

Хьадж до хан йара. Дукха бусалба нах бара хьадж да баьхкина Макка. Цигахь вара 1ат1о́ъ бин Роба́хь, наха шега хаттарш деш, царна жоьпаш луш. Т1аккха бусалбачу нехан паччахь Сулайман бин 1абдил Малик, Дала къинхетам бойла цунах, шен шина к1антаца 1ат1о́ъ бин Роба́хьан т1е веара, цуьнга хьаджах х1ума хатта. 1ат1о́ъ бин Роба́хь ламаз деш вара. Бусалбачу нехан паччахь шен шина к1антаца цунна улле охьа хиира, иза ламаз дина валлалц. 1ат1о́ъ бин Роба́хь пархат ламаз деш вара. Паччахь тийна собар деш 1аш вара цунна уллехь. Иза ламаз дина ваьлча, паччахьо хаттарш дира 1ат1о́ъ бин Роба́хьига. Цо жоьпаш делира цунна. Цул т1аьхьа паччахьо шен шина к1анте элира: «Хьалаг1атта. Ашшимма к1адо ма йелаш 1илма 1амадарехь. Баккъаллаъ, суна йиц ца ло вайн сийсазло эца 1аржачу лайна хьалха».

Гой хьуна, мел лакха ваьккхина Веза-Сийлахьчу Дала 1ат1о́ъ бин Роба́хь нахана т1ехь а, паччахьан т1ехь а. Иштта ду 1илма, ша 1амийнарг лакха воккху цо дуьненахь а, эхартахь а.

Хьаджа́ж Ирак шахьарехь куьйгалхо хилла. Цу шахьарехь йу «Басра» ц1е йолу г1ала. Хьаджа́жо нахе хаьттина: «Басрехь эла мила ву»? Наха аьлла: «Хьасан аль-Басрий ву». Хьаджа́жо хаьттина: «Муха хилла иза Басрин эла»? Наха аьлла: «Нахана цуьнан 1илма хьашт хилла, ткъа цунна церан дуьне хьашт ца хилла».