Тоҕотун бэйэтэ да билбэт, бүгүн бэркэ ыксаабыта. Ол туһугар барыта сөп түбэһэн испитэ. Барыны билэ оонньуур били өйө араарыллыбыта быданнаата. Бэйэтэ араарда этэ дуу. Дьону кытта дьон курдук буола сатаабычча. Баар-суох айылҕа айбыт уратытын тарыйан кэбиһии эмиэ сэттээх буолуоҕун туһунан санаамына.

Сэттээх буолан. Итиччэтигэр олох олоруу бэйэтэ сэттээх. Барытыгар сөп түбэһэн, барыттан-бары сэрэнэн олорор кыаллыбат быһыылаах. Дьон оннук олороллоро син даҕаны. Ситэри билбэттэриттэн, билэ да сатаабаттарыттан. Оттон кини? Ол билэрин киэр илгэн, дьону үтүктэн олороро сөп буолуо дуо? Эмиэ аалан барда. Биирин үксүн ону саба тутаары кини сыл баһынар-атаҕар да буоллар, итириктээн сирэйэ быһа сытыйар. Туохтааҕый онно? Киһи барыта иһэр.

Ас тахсыаҕын билэн, бу үйэҕэ билсибэтэх ыччаттара кутуругар олорустахтара үһү.

Бүргэс биирдэ эмэтэ аһаан алдьанааччы. Өр туттуммахтаан баран, ыһыктыннаҕына ыччат мустар. Дьон тэҥэ буола сатааччы, хайаан, соҕотоҕун уулуой. Онтуттан кэлин кэмсинэн, бэйэтэ да дэриэбинэттэн ойуччу турар дьиэтигэр бүгэн хаалааччы. Бииргэ аһаабыт атастартан арахсарыҥ, бэйи, уустук. Үйэҥ тухары иһэ сылдьыахтааҕыҥ курдук баайсан дьикти буолааччылар. Уонна ол аска аһаралаан кэбиһэн, кэлин ыалдьар эҥин. Баттатыы бырассыаһа абытайдаах диэтэҕиҥ. Ол да син ааһар. Аныгыскыга диэри бэрт да бэрт олох салҕанар. Онтон эмиэ. Бүргэһи бүт, түксү диэх чугас киһитэ суох. Ойохтоохтор, оҕолоохтор кэм да тутуллаллар. Ээ, ол эрэн, быыс-хайаҕас син биир көстөр. Испит иһэр, иһэргэ харчы хайаан да көстөр.

Үс буолан аһаатылар. Киэһэ саҕалаабыттар түүнү билбэккэ аһардылар. Аан дойду диэн аһыырга-сииргэ, аҥаардастыы айбардыырга ааттаах дойду аатырда. Бүргэс киһи киһитэ дэннэ, икки уол да бэртэрэ эбиллэн истэ.

Отой атын көлүөнэ дьоно да, киһи эрэйдээх кыһалҕата куруук биир. Эргийэн кэлэн турар биир. Ону ыатардахха хайдахтаах да бэйэлээҕи кытары сөп түбэһиэххэ сөп. Синньэ сырыттахха, кэпсэтии тахсыа суох этэ. Саха киһитэ иһэ-таһа хатыылаах. Оттон арыгы обургу хайдахтаах да хатааһыны астарар. Дьонтон дьоҥҥо далаһанан кини эрэ буолар. Уонна хайаан иһиэҥ суоҕай. Хайдах киһи киһини кытта кэпсэппэккэ биир кэм бэйэтигэр хаайтаран сылдьыай.

Бэркэ табыллан кэпсэттилэр. Бэтэрэнэн остуоруйалаах дьон да буоллаллар, син истиэххэ интэриэһинэй. Оттон Бүргэс буолары-буолбаты тиһэн, уолаттарга сөп түбэһэн истэ. Ис дьиҥэ өссө дириҥээн, ханна эрэ хараҥаҕа бүктэ. Онтун сэгэттэр, дьон акаарыттан атыннык ааттыа суохтара. Ол иһин айахтаппат. Арыгылаан да баран.

Онтон? Уолаттар хаайаннар, син тугу эрэ быктарда быһыылааҕа. Дьон атыннааххын сэргиирин сэргиэхтэрэ да бэрт диэхтэрэ суоҕа. Онтон? Онтон, оттон, мэлдьи буоларыныы испиттэриттэн истэрэ буста, арыгылаабыттарыттан аһаралара киирдэ. Бүргэс бары талаана аахсыллыбат буолла. Уолаттар уһун устуоруйалара да атыннык ахтылынна.

– Тугуй, дыа? Ону хайаары гынаҕын?

– Туох диигин, дыа?

Мэлдьи этиллэр тыллар, ыына-мээнэ ыйытыктар кэм да иһиллэн ыллылар. Наай гыннар, охсуһуохтара, уолуктаһан уохтарын таһаарыахтара. Бүргэс бу тухары охсуһан, аар-саарга аатырбатаҕа. Икки өрөһөлөммүт киһини көрөн туран, кыһыл сутуругун оҕотунан хайыай.

Мэйиитин иһигэр итирбити иилии сатыыр эҥин истихиийэлэр билиннилэр. Ону истэр кэлииһи дуо, бу ыксалга. Кыра-хара киһини сиэн топпоттор ини.

Биирдэ өйдөөбүтэ дьиэҕэ сүүрэн киирэн иһэрэ. Уонна аатыгар эрэ саалааҕын туппутунан сүүрэн тахсан иһэрэ. Кини булчута суоҕар саа тугун буруйай. Ытарга анаммыт сэп хаһан эрэ тыас таһаарыахтаах. Бу сиргэ туох да мээнэ айыллыбат.

Тиэргэнин иһигэр тула холоруктана сырытта. Игирэлэр суоллара сойбут. Бүргэс киһи эрэ буоллар кими эрэ куттаатаҕа.