Тау мен теңіз ертегілері. От құдайы Чжу Жун (Zhu Rong) Мао Сяо

Сяо Мао ұстаз өзім ұнататын балалар әдебиеті жазушыларының бірі. Ол маған «Балалықтың фото-суреттері», «Күндіз қандай болады?», «Шабарман» сынды бірнеше шығармасын ұсынып еді. Мен оларды Weibo-ның «Балалар кітабы» сайтына шығарғанмын. Сяо Мао маған сыйлаған әрбір кітабына «Балалар оқуы – барлық оқудың негізі», «Жұмыр басты пенденің бәрі махаббат пен арман қуған тұлпарлар», «Қызықты кітаптар оқып, көңілді адам болайық» және т.б. нақыл сөздерімен қолтаңба жазып беріп отырды. Оның әде-би шығармашылығы мен оқу туралы ойларын осыдан толық байқауға болады.

Жақында «Минтянь» баспасының редакторы Сяо Мао мырзаның жаңа кітабының баспадан шығаты-ны туралы айтып, менің сол кітапқа алғы сөз жазып беруімді өтінген болатын. Мен кітаптың «Тау мен теңіз ертегілері» деген ерекше атауын естігенде, қауырт жұмысымды қайырып қойып, бірден келісімімді бердім.

«Таулар мен теңіздердің классикасы» (Шань хай цзин) – Қытайдың Цинь дәуіріне дейін жа-зылған ежелгі кітабы, еңбекте негізінен география,табиғат байлықтары, наным-сенімдер, бақсылық пен мифтер, сондай-ақ ежелгі тарих, медицина,әдет-ғұрып, халықтар, т.б. туралы мағлұматтар топталған. «Таулар мен теңіздердің классика-сы», «Теңізді толтырған Цзинвэй», «Күнді қуған Куафу» сияқты таныс мифтер мен әңгімелер ғана емес, сонымен бірге кітапта біз көп біле бермейтін тамаша таулар мен өзендер, сиқырлы жаратылыс-тар туралы айтылады.

«Таулар мен теңіздердің классикасы» көне тарих пен географияны, жергілікті ерекше өнімдерді зерт-теуге мол деректер береді. Сондай-ақ кітапта сөз болған фантазиялық сипаттағы, таңғажайып миф-аңыз ертегілер әдеби шығармашылыққа құнды элементтер беретін кеніш саналады. Ол балалар әдебиеті шығармашылығы үшін де үлкен мүм-кіндік бере алады. Қазіргі заманғы қытай әдеби-етшілері «Таулар мен теңіздердің классикасын-дағы» жер-су атаулары, өсімдіктер, құбыжықтар сияқты өкілдік элементтерге негізделе отырып,оларды әдеби туындыларға айналдыру сынды жаңғырту жұмысын жүргізіп келеді. Жақында Қытайда жарық көрген «Қайта оралған батыр» және «Құбыжық аңдар» дейтін танымал екі фильм де «Таулар мен теңіздердің классикасы» атты шығарма мазмұны негізінде жазылғанын білеміз.

Сяо Мао ертегілерінде «Сяо Маоның өзіне тән ерекшеліктері бар» деген пікірді жиі естиміз. «Тау мен теңіз ертегілері» топтамасына келер болсақ, одан да сол ерекшеліктерді кездестіреміз.

«Таулар мен теңіздер классикасы» Сяо Маоның хоббиі делінеді. Ол «Таулар мен теңіздер классика-сының» көптеген нұсқасын жинап, сақтап келеді. Демек, ондағы мәтін мен иллюстрациялар оған үлкен ой салып, шығармашылық шабыт сыйлағаны даусыз. Сяо Мао «Таулар мен теңіздер классика-сын» дәстүрлі мәдениеттің мәйегі деп санайды. Қазіргі кезде ол соны пайдаланып, кәдеге жаратып отыр. Автор Қытай балаларының қазіргі шынайы өмірін «Тау мен теңіз ертегілеріндегі» қиялмен тығыз қабыстырып, шындық пен фантастиканы,бүгінгі өмір мен көне дәстүрді, классика мен за-манауи стильді біріктіріп, жаңа ертегілер құрас-тырды. Оның бұл шығармашылық қадамы бізді қу-антып отыр.

Мысалы, Сяо Мао «Таулар мен теңіздер класси-касында» айтылатын башэ (bаshе)1 пілді жеп, сүйе-гін бірнеше жылдан кейін шығарып тастайды деген аңызды негіз ете отырып, үш жылан туралы ертегі құрастырып шықты: онда Вэйвэй деген кішкентай башэнің И-имен үйленіп, өздігінен жүріп-тұра алмай қалған кәрі башэге қамқор болғаны баяндалады. Кәрі башэ өлер алдында оларға «піл жемеңдер» деп өсиет айтып кетеді. Кішкентай башэ оның өсиетін тыңдамай, пілді жұтып қояды. Бұл қызықты оқиға желісіне құрылған шағын ғана ертегі болғанымен,онда терең философиялық ой мен үлкен мән жатыр. Айта кету керек, «Тау мен теңіз ертегілері» топта-масы балаларға арналған оқиғаларды баяндап қана қоймайды, сонымен қатар балаларға ертегі арқылы негізгі құндылықтарды жеткізуге назар аудартады. Ер-тегілерде ақиқат, ізгілік, сұлулық ұғымдары өте тама-ша тоғысқан. Мысалы, «Отшашар» деген ертегіде әкесі отшашарға «Сен киіміңді, шұлығыңды, аяқ киіміңді түгел шешіп жалаңаштанып, құралсыз, тамақсыз табиғат аясына барып, ағаш пен шөпті қорек етіп, жа-байы аңдармен (егер жабайы аңдар болса) дос бол» дей отырып, оған табиғатпен үнемі байланыста болу керек екенін ескертіп отырады. Сяо Мао осы арқылы балалардың табиғатқа етене жақын өскенін, «табиғат тапшылығы бұзылуы» синдромынан зардап шекпесе екен деген арман-тілегін білдіреді. Тағы бір мысал ретін-де көрсетер болсақ: Сяо Мао өзінің «Хужэнь» деген ер-тегісінде «Қиял, мейірімділік, әділеттілік, жаратылыс,уақыт… таңғы шық, шырт ұйқыда көрген түс, гүлдердің жұпар иісі… осылардың бәрі-бәрін ешкім бағаламайтын деңгейге жетті. Бұл адамды қатты алаңдатады және ой салады» деген сөздерді әженің аузына салып береді.

Балалардың қытай дәстүрлі мәдениетіне деген қызығушылығын қалай оятуға болады? Ежелгі қытай классикасының шығармашылық трансформациясы мен инновациялық дамуын қалай жүзеге асыруға болады? Бұл жағында Сяо Мао пайдалы әрекет жа-сады. «Тау мен теңіз ертегілері» топтамасына енген ертегілер ежелгі қытай халқының ғажайып қиялына мұра ету негізінде оны жаңғыртып отыр. Бұл автор-дың дәстүрлі қытай мәдениетіне деген құрметі. Бұ-дан автордың Қытайдың дәстүрлі мәдениетін шығар-машылық жолмен трансформациялауы мен иннова-циялық дамытуға деген ерік-жігерін көруге болады. Қытайда ежелден бар тақырыпты жаңғыртудың өзі балалар әдебиетіне қажетті кеніш болып саналады.

ЧжуЮнсинь,

Қытайбілімберуассоциациясыныңвице-президенті,Қытайдыңбілімберусаласындағы

жаңаоқуэкспериментініңнегізінқалаушы,Сучжоууниверситетініңпрофессоры

Ол заманда аспан мен жердің арасы мұндай алыс емес еді.

Аспан жоғарыда, ал жер астыңғы жақта.

Аспанда Құдай, жерде адамдар өмір сүретін. Әрине, жер шарында жануарлар, өсімдіктер, тіпті құбыжықтар да өмір сүреді.

Ол кезде адамдар құбыжықтарды көргенде, оны құбыжық деп таңғалмайды екен. Үш аяқты мысық,тоғыз басты құс дейсің бе, оның бәрі ерекше деп са-налмайтын! Олар ондайды үнемі көріп жүрген соң, қа-лыпты құбылыс болып сезілетін болар.

Керісінше, құбыжықтар адамдарға: «Адамда екі қол, екі аяқ, екі көз, екі құлақ, бір мұрын, бір ауыз бола-ды екен. Екі аяғымен тік жүреді, сөйлей алады. Құйыр-шығы жоқ екен, қандай қызық!» деп таңғалып, тамса-нып қарайтын болған екен.

Ол кезде жер мен көк бір-бірімен барыс-келіс жа-сап тұратын болыпты.

Құдай жерге түссе, адамдар көкке көтеріле алған. Яғни жер мен көктің арасын жалғап тұратын жол бар екен.

Жол болғанда бейне үлкен қалалардағы метро си-яқты өте ыңғайлы жолдар болыпты.

Олар аспан мен жерге еркін келіп-кетіп тұрған,оларға ешкім кедергі жасай алмайды екен.

Ол үшін билет сатып алудың қажеті де болмапты.

Адамдар аспанға қалаған уақытында барып-келіп жүреді екен.

Ол уақыт Құдай мен адам тығыз байланыс жасай-тын заман.

Ол бір тамаша кезең болған екен.

Қарапайым адам жолда келе жатып, неше түрлі құбыжықтарды кездестіре беретін, тіпті кейде Құдайға да жолығып қалатын. Олар бұл үшін қысылып-қымты-рылып әуре болмайтын. Олар Құдайдың алдында қо-балжып немесе отыра қалып тізерлеп жалбарынып жатпайтын. Тізерлеп Құдайға жалбарыну, бас ұру де-ген кейін пайда болыпты.

Құдай адамдарға мейірімін төгіп, күлімсіреп,өзі сәлемдеседі екен. Яғни Құдай адамдар мұқтаж болған кезде оларды қалаған жеріне жеткізіп салатын болған.

Құдайдың қанаты бар, ұша алады, ол жылқыдан да, тіпті әрқандай көліктен де шапшаң. Тіпті қанаты болмаған күннің өзінде оның қатынас құралдары өте көп.

Ол бұлт болса бұлтқа, айдаһар болса айдаһарға мініп кете береді. Айдаһар өте тәкаппар, ол жай адамдарды мінгізбейді. Бірақ айдаһарды Құдай шақы-ра алады, айдаһар Құдайдың айтқанынан шықпайды. Ол Құдай қалаған кезде қасына жетіп келеді де, оны мінгізіп, аспанға алып кетеді. Кей адамдар әулиеге айналып кетеді, сол әулиелер бірінші рет аспанға кө-терілетін кезде де оларды айдаһар келіп алып кетеді екен.

Айдаһар өктем келеді, оған не істеуге болады! Е Гун деген адам айдаһарларды өте жақсы көреді екен. Ол үйінің барлық қабырғасына айдаһардың су-ретін салып тастапты. Айдаһар мұны естіп, Е Гунды көруге келіпті. Сөйтсе, айдаһарды көрген жерде Е Гун шошығаннан өліп қала жаздапты. Е Гунды көрген кез-де айдаһар да әдейі доңыз айбатын сыртына салып,аузын арандай ашып, сес көрсетсе керек. Егер сіз мінетін бұлт таппай қысылсаңыз немесе таксистер сияқты алып кететін айдаһарларды таппа-саңыз, Құдай амалын тауып өзі-ақ: «Ом мани падме хум» деп, зу етіп жетіп келеді.

Ол жеті қабат жер астын шарлап жетеді. Адамдар Құдайдың жер астын шарлайтын қиқыметінен шабыт алып, метроны ойлап тапқан екен деседі. Жеті қабат жердің астын шарлау техникасынан басқа сиқырлы да тылсым әдіс бар: ол – жерді (жол-ды) қысқарту әдісі.

Қарапайым тілмен айтқанда, электронды кар-тадағы кішірейту түймесін басып қалсаң, бүкіл жер кішірейіп көрінеді ғой. Ол да бейне сол сияқты. Мыңдаған шақырым жол әудемде бір метрге де жет-пейтін болып қысқарады. Құдай мыңдаған шақырым қашықтықты бір аттап жетіп келеді.

Сондықтан мейірімді Құдайға кез болсаң, бас тар-тушы болма, ол сені қалаған жеріңе жеткізіп салады.

Бәрі де құдіреті күшті Құдайдың қолында.

Дегенмен Құдайдың қолынан келмейтін нәрселер де бар.

Мысалы, Құдайға тағам тола дастарқан әзірлеу қиын емес, бірақ тағамды өз қолымен дайындауды өтінетін болсаң, ол оның қолынан келмейді: