– Бу курдук бар да бар буолабыт дуо?

– Уонна хайыыбыт? Төннөөрү гынаҕын дуо?

Туох барыта иэстэбиллээх. Сэнээбиккиттэн сэттэҕин ылаҕын эҥин диэн этэллэр дии. Хара дьай хайаан хаалыаҕай, хаһан эмит харыгыттан харбатаҕын. Аҥаардастыы атаҕастаммыт, саҥарар быраабыттан быстыбыт билэрэ эрэ бэйэтэ, санаатынан саҥата. Туох инниттэн чуо кини манныкка тигистэ? Үчэһэ туолар, сэт-сэлээн ситэр диэн тыл эрэ дэгэтэ эбит. Иккиэн даҕаны бэтэрэнэн дьахталлар. Тоҕо кинилэри таҥара накаастаата? Көннөрү дьоло суох дьылҕатыттан кытары матарда? Хара дьай халыҥыыр, буруй-сэмэ дириҥиир, куһаҕан эмиэ сайдар. Ону кытары дьахтар ис санаатыгар атын туох эрэ сайдар. Маҥнай эйэнэн ити иирээкиттэн хайдах босхолонор туһунан тобула сатаабыта. Кини хаайыыга уктарар дөбөҥ да буолуохтааҕа. Биир-икки сылга үөһэ тыыныахтара. Онтон? Ол да дойдуттан төннөллөр. Киһилэрэ өссө ыар тыынынан ыанньыйан тахсан, тыыннарын иһиллиир ини. Киминэн эрэ илдьи кырбатан кэбиһиэххэ баара. Ол кырата бэрт курдук. Бэйэтэ гынарын курдук бэйэтин гыннаттардахха? Эттэххэ дөбөҥ. Хаайыы быһа да сиэтэр, итинтиҥ син эр киһи. Хайаан кинилэргэ кыайтарыай. Оттон өссө биир эр киһи баар дии. Хараҕа баайыылаах, кулгааҕа бүөлээх. Өйүн кытары өһүлэн кэбиспиттэрэ дуу. Ойоҕор биирдэ этэн көрбүтүн:

– Кэбис, хаһан кини итэҕэйиэн. Төттөрүтүн миигин буруйдуо. Кэбиис-кэбис, – диэн букатын буолумматаҕа.

Оттон бэйэтэ? Киһи өйүгэр баппат быһыыны итэҕэйбэт идэлээхтэр. Саата-суута кэм да дьахтарга түһүө.

Ити киһи мэлдьи итинник буолбатаҕа. Хаһыын эрэ атына. Оччотугар хаайыы маатыска дуо буруйдаах? Хаайыыттан даҕаны син этэҥҥэ эргиллэн кэлэллэр. Эҥин бэйэлээхтэр киһи тэҥинэн олороллор. Атын өттүгэр баайыылаахтара, туһунан каасталаахтара буолуо. Ол диэн атын. Арай, ол дьон өйдүө эбиттэрэ дуу? Кырдьык даҕаны. Чугас дьоҥҥуттан, хайа эрэ милииссийэлэртэн көмө эрэйэргин аастаххына, ол эйгэҕэ эрэнэргэр тиийэҕин. Киниэхэ синэ биир. Кыылы кытта кыыллыы сыһыаннаһыахха. Куһаҕан куһаҕан кутуруктаах. Ити киһи киһи да буолбатах. Киһи сиэрин, сирэйин былыр сүтэрбит өссө да киһи дуо? Баҕар, өйө бааллыбыта буолуо. Арыгы быһа сиэн. Өскө суукка биэрдэр, итинник бэрдииги таһаараннар, киһиҥ, хата, ууттан кураанах тахсыа. Өссө инбэлиит аатыран ас таһаарыа.

Сити санаа ытылҕана ньылтаа маҥан сирэйигэр күлүк буолан көстүбэтэ. Төрүү маҥан сирэйэ мааска буолан эрдэҕэ. Онтун биирдэһигэр эмиэ уларсыбыт курдук. Дьоппуон омук гейшалара сирэйдэрин туртаталларыныы биирин сирэйэ куру-кубаҕай. Биирэ маҥан, биирэ кубаҕай. Иккиэн саҥаран эппэттэр. Дьоппуон дьахталларыныы «суох» диири билбэттэр. Анарааҥҥылар лиэксикэлэригэр суоҕунан, маннааҕылар бырааптара суоҕунан.

Саха дьахтара тулуурдааҕын төрүүр дьиэлэр туоһулууллар. Саха дьахтара бэриниилээҕин омук дьонноро ордугургууллар. Саха дьахтара атаҕастаммытын классикаттан ааҕан билэллэр, батталлаах былыргыны сөҕө саныыллар. Саха дьахталларын сүүрбэ биирис үйэтээҕи мэтириэттэрэ дьүһүйүллүө эрдэ ини. Ол хайдах өссө сайдыахтарын билбэт буолбуттар ортолоругар «суох» диэн тылы умна быһыытыйбыт, аҥаардастыы атаҕастанарга үөрэнэн хаалбыт кыргыттар бааллар этэ диэн ким итэҕэйиэй.

Ол саҥата суох дууһаларынан ытыыр, санааларынан эрэ сарылыыр дьахталлар баалларын тухары үрдүлэригэр үҥкүүлээбиттэр үйэлэрэ уһуоҕа, киһинэн аахпакка киэптээбиттэр кэккэлэрэ кэҥиэҕэ.

Арыый эрдэ дуу, «суох» диэн тыл суостаахтык иһиллибитэ, хара дьай халбарыйыа, бэйэтэ-бэйэтигэр хатаныа этэ, баҕар. Куһаҕан арыт куттас. Атын куттастары кини булар. Өскө оннук эбитэ буоллар, куһаҕан үөһэ куһаҕан дьапталланан иһиэ суох этэ. Оччотугар Влас диэн былааһа суох саҕа санаммыт киһи ыҥырыкка тиийиэ суох этэ.