– Сезнең Сәгыйть Рәмиевкә язган мәгълүм хатыгыз искә төшә. «Мин бит синең шикелле саф, коеп куйган поэт кына түгел…» дигән атаклы сүзләрегез, валлаһи, әле генә сөйләп үткән хикәят белән бер үк вакытта әйтелгән кебек тоела. Татар шагыйренең нинди булырга тиешлеген билгеләмә рәвешендә аңлатып бирә алгансыз.

Г. Т. Гайбәтчеләр шикелле мактанып әйтмим… Һәр ни исә ниятем гүзәл бит.

– Килешәсездер, Сәгыйть Рәмиев эчтәлек һәм форма өлкәсендә шактый ук эзләнгән шагыйрьләр җөмләсенә керә. Шушы юнәлештәге кайбер гамәлләре белән ул әдәби җәмәгатьчелектә бәхәсләр дә китереп чыгарды.

Г. Т. Бетмәде шул… Рәмиевнең шигырьдә шау-шуы.

– Сезгә яхшы мәгълүм, «Идел» газетасы редакциясенә килгән тезмә әсәрләргә Сәгыйть Рәмиев анализлар да ясаган, Сәгыйть Сүнчәләй кебек шагыйрьләр иҗатына да үз югарылыгыннан бәяләмәләр бирергә җөрьәт итеп, бездәге шигырь үлчәме мәсьәләсенә карата кайбер кызыклы фикерләре белән дә уртаклашкан.

Г. Т. С. Р-нең вәзеннәр тугърысында артык лаф сугуына исегез китмәсен. Әле без татарларда теория словесности вә шигырьләр өчен хорей, дактиль-фәләннәр ясалмаган чакта, вәзен вә гармонияләр төрлечә булса да зарар юк, фәкать мәгънә кирәк, гүзәл ифадә82 кирәк.

– Ә гомумән алганда, Сәгыйть Рәмиев – ул…

Г. Т. …тумыштан ук голувият аралаш үзсүзле булып туган кеше.

– Болай әйтү бераз сәеррәк, әлбәттә. Шулай да, голувият дигәне бөеклекне аңлата. Чамасын белеп эш иткәндә, үзсүзлелек тә кирәк ләбаса. Димәк, Сәгыйть Рәмиевкә бирелгән әлеге кыска бәяләмә теләсә кемгә тәтеми торган булып чыга.

Г. Т. Булса булсын инде…

– Тагын бер Сәгыйть турында беркадәр сөйләшеп алыйк әле. Аңарга сез: «Сине мин һәр тугърыда садәдил83 кеше таптым», – дип белдергәнсез. Тукайның мондый бәясе сирәк затларга эләккән. Аңлагансыздыр, сүз Сәгыйть Сүнчәләй хакында бара.

Г. Т. Хөрмәтле Сәгыйть Сүнчәләй әфәнде… Тукта, бер мактыйм әле дип уйладым.

– Сез аны мактап кына калмагансыз, кайвакыт тәнкыйтьләп тә алгансыз бит. Мәсәлән, Сәгыйть дустыгыз Джордж Байронның «Шильон мәхбүсе» исемле поэмасын тәрҗемә кылгач, мондый эшкә «…иртәрәк, көчегезнең микъдарын үлчәмичәрәк тотынганга охшыйсыз», дип искәрткәнсез.

Г. Т. Әүвәлдә 4–5 сәтырлык шигырьләрне асыл шагыйреннән калышмаслык дәрәҗәдә, гүзәл вә нәфис чыгарырга тырышырга кирәк иде. Менә Сәгыйть Рәмиев Пушкин «Пәйгамбәр»ен, мин фәкыйрь дә Лермонтов «Пәйгамбәр»ен тәрҗемә иттек. Безнең икебезнеке дә шактый шома чыктылар. Шулай да без әле олуг поэмаларга тотынырга батырчылык итә алмыйбыз.

– Анысы шулайдыр, тик Сәгыйть Сүнчәләйнең хезмәтен юкка чыгарып булмый бит. Аның максаты изге – шигърият сөюче милләт вәкилләрен дөнья әдәбияты җәүһәрләренә якынайту.

Г. Т. Гөл кадерен былбыл белер, асылташ кадерен – белгече… Мәшһүр инглиз шагыйре лорд Байронның исемен ишетмәгән кеше аздыр дип уйлыйм; исемен ишетүчеләр булса да, яшь әдәбиятымызда аның әсәре дә күренгәне юк иде… Менә шушы бөтен дөньяга «байронизм» мәзһәбен тудырган вә, бәгъзе көчсез кешеләр күңелендә туып та, аларның күңел вә каләм ягыннан гаҗизлекләре сәбәпле, дөньяга чыга алмый яткан бөек, югары вә гүзәл бер хисне руи зәмингә84 агызып җибәргән кешенең кулга алырлык берәр әсәре безнең татар теленә күчерелгәне бар идеме? Әлбәттә, юк иде. Инде бу бурычны Сәгыйть әфәнде үтәде.

– Безнең әңгәмәдә ничектер үзеннән-үзе «байронизм» мәзһәбе искә алынды. Форсат чыккан чакта сорап үтәсем килә: сез әлеге төшенчәне ничек аңлатыр идегез? Безгә якынрак җирлектән чыгып, әлбәттә.

Г. Т. Пушкинның яртыдан артык гомере… Байрон җәнапларына тәкълид85 вә аның рухыннан илһам эстәү белән үтмештер. Хис, мәгълүмат вә көчле рухы белән Пушкиннан калышмаслык Михаил Юрьевич Лермонтов хәзрәтләре үзенең гали бер шигырендә шушы сәтырларны яза: