– Күрүөнэн ыттан тахсан, акка олоруҥ, – диэтэ.

Акуу хап-сабар күрүөҕэ ытта охсон ат көхсүгэр биллэҕэ түһээт, хаҥас атаҕын ат сиһин нөҥүө өттүгэр быраҕаат, олорунан кэбистэ. Эдьиийэ күрүө үрдүгэр ытынна уонна Акуу кэннинэн эмиэ ат сиһигэр туора биллэҕэ түһэн баран, хара сорунан убайын көмөтүнэн олордо. Тоо дьаһайда:

– Эһиги кэннин диэки сыҕарыйыҥ.

– Хайдах?

– Илиигитинэн ат көхсүттэн маннык, – илиилэрин холбуу тутан баран ат сиһиттэн хайдах анньынары көрдөрдө. Үөһэ олорооччулар бэрт сорунан син кэннилэрин диэки сыҕарыйбыттарын көрөн, Тоо күрүө үрдүттэн аты миинэ түстэ.

– Миигиттэн тутуһуҥ! Бардыбыт, – диэт үөрүйэх баҕайытык этэрбэһин тилэҕинэн ат ойоҕоһун охсуолаабытыгар, аттара оргууй иннин диэки баран иһэн, туораан оспуос диэки салалынна.

Акуу убайын хонноҕун анныттан тутуһан иһэр. Аача Акууну кууста. Ат өрүс сыырын түһүүгэ лоппордоон кэлэн, аллара түспүтүнэнэн барда. Тоо ат моонньугар тахсымаары күүскэ ат арҕаһыттан анньынан тиэрэ мэтэйэн олорор. Аллара мууска тиийиигэ Тоо улаханнык ыксаата, дьоно кэнниттэн үтүрүйэн, кинини ат арҕаһыгар тиэртилэр. Ат көнө сиргэ үктэммитигэр:

– Кэннигит диэки сыҕарыйыҥ! – Тоо ыксаабыт куолаһынан хаһыытаата. Дьоно нэһиилэ кэннилэрин диэки сыҕарыйан, убайдарыгар олорор сирин буллардылар. Ити икки ардыгар ат ойбон таһыгар кэлэн тохтоото.

– Оо! Ойбоммут мууһурбут. Билигин кэннигит диэки сыҕарыйыҥ, – диэтэ.

Дьоно эмиэ илиилэринэн анньынан кэннилэрин диэки сыҕарыйбытынан бардылар. Онтон Тоо атыттан түһээри атаҕынан Акуу сирэйин таарыйан ааста. Кини аттан түһэн, ойбон мууһа быраҕыллан чөмөхтөммүт мууһугар тиийэн, муус баһар сүүр анньыллан турарын ылан, сарсыарда алларыллыбыт ойбон мууһун тоҕута сыста, мууһун ыраастаата. Ойбон мууһа ыраастаммытын көрөн, ат аҕыйахта хардыылаан ойбоҥҥо кэлэн уулаары төбөтүн аллара түһэрбитигэр, ойбон уута бу хараарыс гына көстөн кэллэ. Акуу куттанан ат арҕаһыттан күүскэ анньынан кэннин диэки чинэрийдэ. Ойбонтон уулуу турар акка олорор кутталлааҕын Акуу дьэ биллэ. Иннэ аһаҕас, киһи тутуһара диэн ат арҕаһын сиэлэ эрэ. Ат, уулаан бүтэн кэннин диэки хардыылаат, турунан кэбистэ. Тоо атын көнтөһүттэн сиэтэн, өрүскэ кытылы кырыйа чөмөҕөлүү анньыллыбыт кыдьымах муустарын диэки барда. Муус кыдьымахтар быыстарынан суол оҥорон мууһа соломмут сиргэ Тоо атын сиэтэн аҕалан, кыдьымах мууһугар ыкса тохтотто уонна мууска ыттан тахсан атын мииннэ.

Төттөрү ойбон таһынан ааһан иһэн, ыраас хаарга суоллары көрөн Акуу:

– Тоо, ити эн атынан сылдьыбыт суолуІ дуо?

– Аты уулатан баран ити муустарга аты илдьэн, муустарга тахсан аппын миинээччибин, – диэтэ.

Көнө сиргэ ат хаамара үчүгэйэ сүрдээх, киһи эрэ олоро сылдьыан курдук.

– Үтүлүккүтүн устан хоонньугутугар уктуҥ. Оччоҕо сыыры тахсарга тутуһаргытыгар үчүгэй буолуо.

Оҕолор түргэн үлүгэрдик үтүлүктэрин устан нэһиилэ соннорун уолугун иһигэр угуннулар.

Ат көнө сири ааһан, өрүс сыырын дабайбытынан барда.

– Миигиттэн кытаанахтык тутуһуҥ! – диэн хаһыы иһиллибитигэр, Тоо кэннигэр олорооччулар иккиэн убайдарыттан тутуһуохтарынан тутустулар. Ат сыыры дабайарыгар кирдиэлэтэн хаамар эбит. Ат хас хардыытын аайы акка олорооччулар кэннилэрин диэки сыҕарыйан истилэр. Аача ат самыытыгар тиийдэ, онтон салгыы Акуу нөҥүө Тооттон тутуһар кыаҕа суох буолан, илиитэ мүччү барда да, Акууттан тутуспакка хаалла. Икки илиилэрин ууммутунан ат кутуругун үрдүнэн, сылгы түүлүү сылдьар самыытын түүтүн тарбахтарынан сууралаабытынан сиргэ атаҕынан түстэ эрээри, атаҕа уйбакка, сиргэ олоро түһээт, аллара диэки хойуһунна. Акуу дьыалата эмиэ мөлтөөтө. Убайа ат сиэлин илиитигэр эрийэн, ат арҕаһыгар төбөтө сыстан сытан хаалла. Акуу ат самыытыгар убайыттан тутуспутунан сытар. Биир сырыыга ат хаҥас ойоҕоһунан аллара сууллан, олус ыарыыта суох чигдигэ түстэ. Кини тиэрэ түһэн нарайан сыттаҕына, ат кэлин туйаҕа кини таһынан ааһар салгына, сирэйин «ил» гынан ааспытын биллэ. Акуу суолга олорон көрдөҕүнэ, эдьиийэ аллара саҥа туран эрэр. Сыыры үөһэ диэки көрбүтэ, убайа акка сытыаҕынан сытан сыыр чабырҕайыгар тиийэн эрэр эбит. Акуу ат буолан туран кэллэ. Эдьиийэ кини таһыгар кэллэ. Акуу санаатыгар аты ситээри сыыры өрө сүүрэн көрдө да, киһи сүүрэн сири өнүтүө суоҕун билэн тохтоото. Өрө көрө түспүтэ, ат тохтоон турар эбит, убайдара эргиллэн кинилэри көрөр. Аллараттан тахсан иһээччилэр хаамыыларын эбэн син үөһэ таҕыстылар. Манна туохха эмэ ыттан ат үрдүгэр тахсыахха айылаах салҕанар сир суох. Ат тэһийбэтэ быһыылаах, олорсубут дьонум кэллилэр диэтэ дуу, оргууй далын диэки хаампытынан барда. Акуу ат кэнниттэн хааман иһэн, акка ыкса кэлэн ат кутуругун харбаан ылла уонна оннук сиэтиспитинэн далга кииристэ. Көҕүллээх далга киирэн турунан кэбистэ. Тоо атыттан түстэ.