олди тугмаларини пала—партиш тақаётганини ҳам сезмай. Хонадаги ойнага қарарди-ку, аммо хаяжонланганидан, ўзидан бор йўғи бир қадам наридаги чироқни ёқиш хаёлига ҳам келмасди.
– Нима? – Дея ўрнидан сакраб турди Жуковнинг рафиқаси.
Устидаги кўрпани, мағизини тишлаб хаёлга чўмди. «Ахир сир очилиб-ди-да» – деди у ичида. Надежданинг шаҳсий ҳаётига оид қандайдир сирга гувоҳ бўлгандек.
– Ҳа шундай. Отибди. —Деди Жуков, хаёл суриб турган хотинига
аҳамият ҳам бермай. Бу гап Жуковнинг рафиқасини сергак торттирди.
– Бор йўғи бир гап учунми? – Деб эрининг кўзларига, худди билса
Айтаман, билмаса индамай қўя қоламан дегандек, қаради. деразадан тушиб турган ойнинг хира ёғдусига қониқмай, ёнидаги тумбанинг устида, иккита миттигина ҳайкалчага ўрнатилиб, устига баҳрамалар билан безатилган тунчироқни ёқди.
– Билмадим. Мен боришим керак. – Деб Жуков, фақатгина ойнинг
шуъласи ва тунчироқнинг бор йўғи бир китобнигина ёритиб бера олади-ган нуридан ҳира тортиб кўрсатаётган ойнага қараб, сочларини тўгрила-ди-ю, чиқиб кетди.
Бу хабар, бутун СССРни оёққа турғазди. Ҳалқлар отасининг аёли ўлибди деб, сиёсат оламига тегишли барча, бирин-кетин, узоқ-яқиндан, таъзияга кела бошлади. Сталин тобут тепасида Надянинг совуқ дийдорига тўймасди. Шўппайиб қолган ола қарғадек, энди то абад очилмайдиган, табасум ҳадя этолмайдиган, Надянинг юмуқ кўзларидан бир зумга бўлса-да, кўзларини узмасди.
Ўғли Василий анча катта бўлиб қолганлиги учун онасининг тобути ёнида туриб кўз ёш қиларди-ю, аммо бола эмасми дарров нималаргадир чалғиб кетарди. Қизи Светлана Алеулова эса ҳали жуда кичкина, ҳаётида нима юз берганини тассавурига ҳам сиғдира олмайди. Кимдан жудо бўлганини, найинки одамлар, балки бугун фалакнинг гардиши ўз ўқидан чиқгудек чир айланаётганини, самодаги булутлар ҳам унга мунгли боқиб, жамиийки жонзот унга сабр тилаётганини тушунмасди. У ГУМнинг орқа тарафида, дугонаси билан ўйин ўйнарди. Энагаси эса бугун унга ҳар қачонгидан кўра самимий кўзлар билан боқар, унга ҳар дойимгидан кўра мулойим ва меҳрибончилик кўрсатарди.
Шу маҳал дугонаси, Светлананинг энагасидан ГУМда нима бўлаётганини сўради. У анча эсини таниган қиз эди. Вазиятни билганида эса, Светланага ачиниб ўсмир қизнинг қалби ларзага келди. Унинг қаршисида, эрта тонгдан уйқусини бузиб, кийинтириб олиб келишган, шошилинчда, бошидаги лентаси яхши боғланмаган қизалоқ мўлтира-ганча турарди. Ҳар сакраб, оёқлари остидаги кичкина тўпини тутаман деб югурганида, сочининг бир томони силкинганидан бўшашиб қолган.
Бу беғубор қизалоқни, кундузи офтобидан, тунда ойидан жудо қилишганини тушунмасди. Энди у кремльнинг хар бир хонасини кезиб чиқганда ҳам, кремль нима, дунёни остун устун қилганида ҳам ўша самимий, хақиқий муҳаббат ила уни қучадиган, юзларидан бор меҳрини лабларига жамлаганча, жон-жаҳони билан ўпадиган, йиғлаганида эрка-лайдиган, чиқса бир кафтга сиғадиган юрагининг қайноқ тафтида бола-ларини бутун оламдан ҳимоя қилишга-да қодир, онасини топа олмайди. Ўсмир қиз, буни у англаб етмаётганини ўйлаб жон ҳолатда уни қаттиқ қучганча, астойидил йиғлай бошлади, – Нима бўлди, сени ким урушди? Нега йиғлаяпсан айт ҳозироқ отамга айтаман отиб ташлайдилар. – Деб болаларча беғуборлик билан уни овутишга тушди жажжи Светлана.
Тортишув
Ўша машъум тонг, Сталиннинг сўққабош келажагини бошлаб берди. Сталин учун йиллар, энди Надежда Алеуловасиз ҳеч қандай маъно касб этмас, рангсиз ўтиб борарди. Энди, унинг болалари ва Грузиянинг чекка шаҳарчасида жойлашган Горидаги онасидан бошқа хеч қандай яқин кишиси қолмади. Йиллар унинг, бир замонлар бахтдан порлаган кўзла-рини анча сўндирган. Уни янада ҳиссиз ва бешавқат инсонга айлантирган эди.