Огонь – главное чистилище срединного мира, регулятор баланса справедливости, уничтожающий дурное влияние ненависти и очищающий сознание от скверны. Пламя огня способствует усилению интуиции, интуитивному озарению. Очищение, освящение огнем и окуривание дымом являются обязательными ритуалами в шаманской практике.

У солнцеликих людей – солнцепоклонников, как определяют свой духовный образ саха, существует культ Солнца как части огня. Разжигание жертвенного огня устанавливает связь с духами предков, предоставляя им возможность войти в контакт с живыми потомками. Пациенты Абыйского старца отмечали, что он умел закрыть путь смерти с помощью пламени: души больных не могли переступить его и, оставаясь в срединном мире, получали возможность соединиться с телом.

В творческом наследии К.И. Чиркова сохранились два текста алгыса, относящиеся к культу огня. Это заклинание огня (Уот алгыһа) – мощный по силе алгыс, который, по мнению великого ойууна, может произноситься только в исключительных случаях, в самые трудные периоды жизни, когда решается судьба целого поколения или народа. Второй алгыс обращен к Духу Огня (Уот иччитин алгыһа). Им можно пользоваться чаще.


Уот алгыһа

Сиэрэ таастан ситимнээх,
Чох таастан тутулуктаах,
Айылҕаттан аҥаардаах,
Абааһыттан арыалдьыттаах
Кытыылыыр атыыр сылгым
Моонньоох баһын саҕа
Кыһыл кытыан кыымнаах,
Үөһээҥҥи сириэһинин
Үс хат хаттыгастаах
Үөлэт маҥан халлааммар
Өрө тыган тахсыбыт,
Алларааҥҥы сириэһинин
Алларааҥҥы аҕыс бииһин ууһугар
Таҥнары тараадыйан түспүт,
Эбиэккэр эмэх мас эмсэхтээх,
Үтэҕэр үөл мас үтэлээх,
Аһылыккар аһаах мас аһылыктаах,
Хонуккар куруҥ мас хонуктаах,
Моҕол хаан холумтан иччитэ,
Үс саха үөскээбититтэн ылата
Үрүҥ айыыта буолбут,
Кыһыл Төлөн, Кыыра Бырдьай
Эһэм оҕонньор!
Сыралҕаннаах сылааскар сымыстанан,
Итии куйаас эркиҥҥэр иэнигитэ иитэҥҥин,
Балчырбын барҕардан,
Торҕон бэйэбин торолутан,
Доҕорго суламматах суланыылаах
Суобаспын солбонутар буолаайаҕын,
Эйэлээхпэр эппэт
Экчи кирдик тылбын эйиэхэ этэбин.
Тоҕус киһи үйэтин тоххору
Торҕоммун торолуппута тугуй диэн,
Суланан эрэбин,
Барҕан бэйэлээхтэрбэр
Бараммат баһаам баайда кулу диэн
Баар-суох тылбынан маргыйан эрэбин.
Абааһыттан аҥаардааҕыҥ,
Айыыттан саҕыаллааҕыҥ быһыытынан
Аҕаҕа анаабатах аартаһыылаах тылбын
Айахтатар күнүм буолла.
Эйиэхэ эдэр бэйэлээхтэрим
Эмэхсийэ кырдьыахтарыгар дылы
Итии куйаас эккиҥҥэр иэнигитиэ диэн,
Этэр тылым эгэлгэтин этэн эрэбин.
Туҥуй бэйэлээхтэрбин
Суомах киһи буолуохтарыгар дылы
Суоһуралаах суоскар торолут диэммин
Суланыылаах суобаспын тобулан эрэбин.
Хаан чаҕааттарбын
Хара тыыннарын харыһый диэн
Хахсааттаабыт хахсааппын хаалларар буолаайаҕын,
Сиикэй куорсуннаах, сиидэрэс бэйэлээх
Симэһин хааннаах ньирэйдэрим тустарыгар
Силиктээбит силикпин сиргэ хаалларан,
Сиидэрэстиир буолаайаҕын.
Ороһу бэйэлээхтэрин
Уокайдаан турар буолуохтарыгар дылы
Уурайбат уһун уйгуну,
Быстыбат быдан быйаҥы,
Кэбэлльийбэт кэтит кэскили биэрэ тур.
Оноҕойдоох уһун тылбын оломноомо,
Кэлбэрийбэт кэтит кэскил тылбын кэһибэ.
Сайа көрөн олороммун
Табылыктаах чахчы дьыллыгы
Дьалкыйыаҕа диэммин тамалыйдым.
Оноҕой айыыттан оҥоһуулаах
Уһун уйгур тылбын
Оломнуо суоҕа диэн онолуйдум.
Сэттэ киһи үйэтин тоххору
Сириэдийдэр дьиэгэнийбэт,
Үтүөлээтэр өҕүллүбэт,
Кэбиэлээтэр кэбэлдьийбэт,
Баттаатар маталдьыйбат буолуо диэн,
Дьылҕа Хаантан тыыннааххыттан,
Айыы хаантан сагыаллааххыттан,
Абааһыттан аҥаардааххыттан
Үс киһи үйэтин тухары
Үтүөҕүттэн үлтүрүтүмэ диэн
Үөгүлээн сүгүрүйэн эрэбин.
Итэҕэһиҥ да туолбут курдук санааҥҥын,
Быһаҕаһыҥ да сиппит тэгил курдук санааҥҥын,
Кэлэҕэй кэмэлдьилээх,
Татыайы таҥнаах,
Былдьыры быһыылаах,
Солоҕой суобастаах курдук
Саныыр буолаайаҕын,