– Тыый. Балбаара мин ийэбиттэн уонтан тахса сыл аҕа эбиккин дии. Ийэм эрэйдээх эдэригэр да өлбүт эбит. Аҕабыт биһиги кырабытыгар былаҕайга былдьаммыта үһү. Онон аҕабын бу диэн өйдөөбөппүн, бэл диэтэр, аатын да билбэппин. Кэлии киһи диэбиттэрэ арай, – Муоча үөһэ тыынан баран, чааскытыгар эбии чэй кутунна. – Эн миигиттэн соһуйума. Мин сааспынан букатын эдэрбин. Хата, хайдах эрэ үлэм ыстааһа алҕас хапсан, былырыын биэнсийэҕэ тахсыбытым кэннэ, социальнай харалта үлэһиттэрэ докумуоммун толоро охсоннор уонна бу сиргэ миэстэ тахсан, арыгыбын эмтэтэн, таарыйа балыыһаҕа сытан эмтэнэн баран манна кэллим.

Муоча тус бэйэтин эрэйдээх-буруйдаах олоҕун кэпсээнэ:

– Мин аҕам эрдэ өлөн, кыра нэһилиэккэ убайбыныын оскуолаҕа остуорастыыр аҥаардас ийэбитигэр иитиллибиппит. Онон кыһалҕалаах олоҕу оҕо эрдэхпиттэн билэбин. Остуорас оҕото диэн оччоттон оҕолор да атаҕастыыллар этэ, билигин кэлэн эттэххэ, учууталлар да аһаҕастык сэнииллэрэ. Элбэхтэ баттахпыттан тардыллыбыт, була сатаан мөҕүллүбүт, быыһыгар-ардыгар сынньыллыбыт да кыыспын. Атаҕастанар баар этэ саамай абалааҕа уонна кыһыылааҕа. Ону туох диэн ийэбэр үҥсүөхпүнүй. Хаһан көмүскүөҕүн. Ону билэр буоламмын, бэйэбин буолбакка, ийэбин аһынаммын уонна харыһыйаммын, атаҕастаннахпына даҕаны эппэт буолар этим. Убайым эрэйдээх бэрт дэҥҥэ түбэһэ түстэҕинэ көмүскэһэ сатыыр этэ да, улахан уолаттартан эбэтэр кыргыттартан хата бэйэтэ кырбана сыһааччы.

Биһиги ийэлээх-аҕалаах оҕолор курдук таҥныбатахпыт-саптыбатахпыт, аһылыкпыт да кыра хамнастаах остуорас сиэринэн этэ. Эти-арыыны нуорманан ыллахпытына кэмчилээн сиирбит. Минньигэс ас, кэмпиэт-сакалаат туһунан этэ да барыллыбат. Кистээбэккэ эттэххэ, ити астарын олох хойут амсайбытым.

Ити курдук ортотук үөрэнэн оскуоланы бүтэрэр сылбар ыам ыйын бүтүүтэ ийэм эрэйдээх уһуннук ыалдьан өлбүтэ. Убайым ол саҕана Алдаҥҥа үөрэнэ сылдьар буолан ийэтин тиһэх суолугар атаарыыга кыайан кэлбэтэҕэ уонна дойдутугар үктэммэтэҕэ. Үөрэҕин бүтэрээт, хоту түспүтүнэн… Онон тура тулаайах хаалбыт уон сэттэлээх кыыс ханна барыахпыный, эһиил үөрэнэ барарбар харчыланыам этэ диэммин учаастакка ыанньыксыттыы тахсыбытым. Эрэйдээх. Акаары санаабар уонна оҕотугум бэрт этэ буоллаҕа.

Ол тахсан саҥардыы үлэлии сырыттахпына, ийэм аһыыта дьэ мүлүрүйүөх курдук буолан эрдэҕинэ, миэнэ миэнин курдук, биир киһийдэх тулаайах диэн сэнээн, атаҕастаан сайылыкка дьон суоҕар түбэһиннэрэн күүһүлээбитэ. Өссө этиэҥ да өлөрөн кэбиһиэм диэн сааммыта. Ону мин куттанаммын уонна кыбыстаммын кистээбитим, ханна да үҥсүбэтэҕим, кимиэхэ да эппэтэҕим. Ол оннук хаалбыта эрээри, күһүнүгэр ол саарбах киһиттэн хат буолан хаалбыт этим. Хомойоммун, күһүҥҥү хараҥа түүннэргэ хаста да тыаҕа тахсан быаланан кэбиһээри гынан бараммын тохтообутум. Бу курдук дьылҕаланарбын оччолорго билбитим эбитэ буоллар, биир-биэс тыла суох моҥнубут буолуом этэ.

Аны оһоҕостоохпун билэннэр, бэйэм дьонум миигин чэпчэки, содур кыыс эбит диэн ким кэннибиттэн, ким сирэйбэр аһаҕастык этэн, сиилээн-сэмэлээн, үгэргээн-хооһурҕаан киирэн барбыттара. Кимиэхэ сэлээрчэх, кимиэхэ боростотуукка аатырбытым. Дьиҥинэн, атын дьону кытары сылдьыспытым суоҕа эрээри. Миигин үөҕэн тахсар, тиистэрин сааҕын ыраастанар дьахталлар, хата, бэйэлэрэ көссүүлэһэн түһэн дьэ сүрдээхтэр эбит этэ. Эрдэрэ субу ааннарын сабан тахсаатын, сорохторо сонно тута түннүгүнэн киһи киллэрэллэрин элбэхтик түбэһэ көрбүтүм эрээри, абааһыны баран, туора дьон олоҕор тоҕо эмиэ кыттыстамый диэммин көрө-көрө көрбөтөҕө-билбэтэҕэ буоларым. Билигин кэлэн, оччолорго оннук гыммытым саамай сөп эбит дии саныыбын.

Ол курдук куһаҕан киһиттэн күүһүлэнэн, алҕаска хаптаран оҕолонон хааллым. Ити кэнниттэн учаастактан дьиэбэр киирэн араас тэрилтэҕэ атах-бытах үлэҕэ хара күүспүнэн сыҥаланан, оҕобунаан тиийинэр-тиийиммэт бөрөнөн олордум. Ол олороммун, от-мас булунар кыһалҕатыттан тыаҕа сытар масчыт киһини кытары булсуспутум. Киһим сааһынан миигиттэн аҕа, арҕаа Украинаттан сылдьар, аҕата поляк, ийэтэ украинка. Бэйэтэ этэринэн поляк икки украинец ыккардынан, поляукраин. Тыаттан киирдэҕинэ миэхэ түһэр. Ол сылдьан чугасыһан, устунан хоонньоһон ыал буолан хааллыбыт. Мин оҕобун Сашаны туораппат, уолум да бастаан утаа атыҥырыах курдук буолан иһэн киһибэр сыһынна. Дьэ ол курдук Петро биһикки иккис сылбытыгар Мария диэн кыыстанныбыт, онтон өссө икки сыл буолан баран аны Петя диэн уолланныбыт. Инньэ гынан үс оҕолоох, оччотооҕунан интернациональнай дьиэ кэргэн буолан этэҥҥэ олордубут.