ОРИГИНАЛ

Жылдыздар бири-бирине кошулуп айланат, күн менен ай алмашып асманды жарыктандырат, төрт мезгил бири-бирин алмаштырат, Инь менен Янь чоң метаморфозаларды жаратат, шамал жана жамгыр жерге чоң таасирин тийгизет. Көптөгөн нерселердин баары жаратылыштын биримдигинин аркасында жаралып, жаратылыштын азыктандыруучу ырайымынын аркасында калыптанат. Муундун пайда болушун көрүү мүмкүн эмес, бирок муундун натыйжасын көрө аласыз, бул Рухтун көрүнүшү деп аталат. Түзүлгөн нерселер баарына ачык көрүнүп турат, бирок аларды жараткан, Асман деп аталган формасыз маңызын эч ким билбейт.

Сюнь-цзы, «Сюнци» трактаты, «Тянь лунь» бөлүмү («Асман жөнүндө түшүнүк»), Согушуп жаткан мамлекеттердин доору

КОММЕНТАРИЙ

«Асман» кытай философиясынын абдан маанилүү категориясын түзөт жана Асман менен Адамдын ортосундагы мамиле байыркы замандан бери философтордун тыкыр изилдөө объектиси болуп келген. Сюнь-цзынин Асман менен Адамдын мамилеси жөнүндөгү көз караштары негизинен «Сюн-цзы» трактатынын «Тянь лунь» («Асман жөнүндө түшүнүк») бөлүмүндө топтолгон.

«Сюнь-цзы» чыгармасынын «Тянь лунь» бөлүмүндөгү жогоруда айтылган сөз Сюнь-цзынин жаратылыш жөнүндөгү ойлорун баяндайт. Сюнь-цзынун айтымында, «Жылдыздар бири-бирине өз ара туташууда айланат, күн менен ай алмашып асманды жарыктандырат, төрт мезгил алмашып турат, Инь менен Янь чоң метаморфозаларды жаратат, шамал менен жамгыр жерге зор таасирин тийгизет. Көптөгөн нерселердин баары жаратылыштын биримдигинин аркасында жаралат, табияттын азыктандыруучу ырайымынын аркасында калыптанат». Адамдар табияттын «биримдигин» жана «азык берүүчү ырайымын» байкабаса да, бул факторлордун таасирин жана анын натыйжасын көрө алышат. Ошондуктан, Сюнь-цзы аны «Рухтун» көрүнүшү деп атайт. Сюнь-цзы «Рух» кандайдыр бир табияттан тышкаркы сырдуу башкаруучу деп ырастабайт, бирок «Асмандын кыймылы түбөлүктүү, улуу Яонун эрки боюнча болбойт жана Цзе кара ниеттин каалоосу менен жок болбойт» деп эсептейт, башкача айтканда, табияттын жашоо мыйзамы адамдын эркине көз каранды эмес объективдүү чындык.

Байыркы окуяларды карап, учурдагы окуялар менен окшоштуктарды аныктоо, адамдардын мүнөзүн эске алуу, көтөрүлүү жана төмөндөө мыйзам ченемдүүлүктөрүн табуу, туура иш-аракеттерди табуу, аракеттерди кынтыксыз жүргүзүү, өзгөрүүлөрдү заманга ылайыкташтыруу, ошондо башкаруу бекем болот, өлкөдө тынчтык жана тартип өкүм сүрөт.

Цитата «Борбордук Комитеттин улуттардын иштери боюнча жумушчу заседаниесинде сүйлөгөн сөзүндө» жана башка бир катар эмгектерде келтирилген.

ТҮШҮНДҮРМӨ

Жогорудагы сөз Цзя И жазган «Го цинь лунь» («Цинь династиясынын жаңылыштыктары жөнүндө ой жүгүртүү») чыгармасынын атактуу үчүнчү жана акыркы бөлүмүнөн алынган. Бул сөздө мамлекеттик башкарууну ишке ашыруунун негизги ыкмасы белгиленген, ал «заманга жараша өзгөрүүлөрдү өзгөртүүдөн», башкача айтканда, объективдүү чындыкка негизделген. Башкача айтканда, улуттук өзгөчөлүктөргө, каада-салттарга урмат-сый менен мамиле кылуу сакталып, бирок тарыхый өткөндү сактоо жана өнүгүүдө токтоп калуу болбошу керек. Бул чет элдик тажрыйбаны сокур ассимиляциясыз жана ойлонбой көчүрүүсүз кабыл алуу зарылчылыгы катары түшүнүлөт.

Си Цзиньпин ачык-айкын көрсөтмөлөрдү берет: «Биз өлкөбүздүн өнүгүү этаптарынын жаңы өзгөрүүлөрүн жана жаңы өзгөчөлүктөрүн так аныктап, субъективдүү кабылдоолорду объективдүү реалдуулукка туура келтирип, реалдуу шарттарга ылайык иш курсун түзүшүбүз керек, бул ыкма биз бекем түшүнүшүбүз керек болгон иш». Объективдүү реалдуулукка таянып, эң башкысы кытайлык өзгөчөлүктөргө ээ социализмди куруу үчүн жалпы негиз болуп кызмат кылган азыркы Кытайдын эң масштабдуу реалдуулугу катары социализмди куруунун биринчи этаптарынын реалдуулугуна көңүл буруу болуп саналат. Бельгиянын Европа институтунда сүйлөгөн сөзүндө Си Цзиньпин Кытайды кыскача айтып, беш негизги өзгөчөлүгүн баса белгиледи: биринчиден, Кытай цивилизациянын өтө узак тарыхы бар өлкө. Экинчиден, Кытай татаал сыноолорду жеңүүдө тарыхый бай тажрыйбасы бар өлкө. Үчүнчүдөн, Кытай кытай өзгөчөлүгү менен социализмди ишке ашырган өлкө. Төртүнчүдөн, Кытай дүйнөдөгү эң ири өнүгүп келе жаткан өлкө. Бешинчиден, Кытай эң терең реформаларды жүргүзүп жаткан өлкө. Өнүгүү жолун жана саясий багытын туура тандоо, болгон реалдуулукка ылайык чечимдерди жана чараларды кабыл алуу Кытайдын дал ушул мүнөздүү өзгөчөлүктөрүн эске алууну талап кылат.