Олунньу 24 күнэ, 2006 сыл

Буолар сирэ: мавзолей (Луохтаах Фантомас уларсык дьиэлэрэ).

Буолар кэмэ: эти букатын кэмчилээн сиир сахха. (Сити кэмҥэ дойду баһылыга киһи сиэхтээх этин нуорматын сүүс биэс уон икки киилэттэн сүүс отут түөрт киилэҕэ диэри аччаппыт).

Мавзолейга саҥа дьон ааҥнаан кэлэллэр. Манна сылдьа үөрүйэх Буомба батыһыннартаан аҕалбыт. Хаата аана аһаҕас. Бу дьонуҥ итиэннэ араҕыахтара диэн саараама. Хаачык аҥаардаах уолларын баттаҕа кыра-кыра гына өрүллүбүт. Ньиэгир ырыаһытын курдук. Барыларыттан бөдөҥ уонна сааһынан да аҕа. Аанньаран номнуо ойохтонуо дуо. Адаарыйбыппыт араастаах. Онто тоҥ нуучча эрээри харатыҥы соҕус. Уоннааҕылары үрдүттэн сахалар диэн биир кууча гынан этиэхпитин, дьикти ааттааах кыыс баара сааратар. Нөлтэк буола-буола. Аҕата ааттаабыт үһү. Кыыс эмиэ да сахаҕа дылы, эмиэ да туох эрэ атыннаах. Эйигин бэркэ диэн билэр киһилии быһыччы көрөр. Сыҥааҕа иннин диэки үтэ сылдьар. Онто “Уу, шалава!” диэн саанан иһэн, ымайбыт курдук көрүҥнүүр. Мичээри баҕас дэлэй ыһар. Саҥа дьон, саҥа лахсыыр – Фантомас дьоллонон бөҕө сылдьар. Таскаатыйбатах эрэ киһи. Уол-кыыс элбэх. Киирэллэр-тахсаллар. Үөрдүспүттэрэ ырааппыт быһыылаах. Фантомас Нөлтэктиин тапсыа эбит – кыыһа нууччалыы эрэ саҥаран ньылыбыратар. Биһиги киһибит икки тылынан ньүдьү-балай быһаарсар. Уолаттар туспа куучалаһан тугу эрэ айдаарсаллар. Кыргыттар муннукка симсэн олорон ньылыбыраһаллар. Кыра да дьон кыһалҕалаах буоллахтара. Боруҥуйга түмсэн биһилэх кутуһа оонньооботохторо чахчы. Арай, Буомба хайаларын да диэки буолуон билиминэ булумахтанар. Кини эрэ итирик. Итирдэҕинэ кини – ньимиликээн уус. Мээнэнэн көрө-көрө акаары баҕайытык алларастыыр эбэтэр биир кэм ымаҥныыр. Уолаттартан хайаларыгар иҥээҥниэн саарыыр. Итини имэрийэн көрөр, манна сыстаҥныы сатыыр, ол уолга аалынар, ити уолга иилистэр. Кими да кэбис диэбэт кыыстан ол дьоно куота көтө сылдьаллар. Эрэйдэнэ сатаан баран кыргыттарга чугаһаабытын, анарааҥҥылара боотурҕаан дьиктилэр. Хаата хаатанан, тусуопка тусуопканан. Пиибэлээ, баҕар буоккалаа. Кыралаан “мути” гын. Оттон Буомба курдук аһара барыы диэн:

– Ну, это слишком! – Нөлтэк этэринэн.

– Нуу-наа, ити кэннэ олорон да диэн, – Фантомас быһаарарынан.

Тугу да лахсыйдыннар, Буомба кыһаллан эрэр. Буомба иһигэр буорах буолунай. Барыларыгар тиксиэ. Ааттаһыннара барбат, аччыыһыран айгыстыбат бэлэм кыыс хампаанньаҕа эмиэ да наада. Уолаттар буолан-хаалан турдахтарына, кини туттуллуо. Атын кыргыттар ыраас хаалыахтара. Кинилэр күөртээччилэр, уот анньааччылар эрэ. Онтон салгыы Буомба дьарык гынар.

– Һа-һа! Хорошо сидим! – Нөлтэк ылтайар.

– Да, не говори. Девчоонки! За нас – самых-самых! – Фантомас мылтайар.

Пиибэ бытыылкалара хороҥнууллар. Нөҥүө хоско уолаттар охсуһаары хаайаллар. Хайдах да буоллуннар. Бу сырыыга Фантомас үчүгэйэ киирэ сылдьар. Ньуу-ньаа бөҕөтө. Арай, саҥатыттан маппыт, саҥарар бырааба суох дуу, Буомба хостон хоско үөмэр. Охсуһааччы охтон утуйарын, иһээччи да сөп буолан сөҥөрүн саҕана сыанаҕа кини тахсыа. Түүн кини да кырасаабысса буолуо. Нөлтэккэ да, Фантомаска да суох киниэхэ эрэ баарыныы эмиэ дьаабыланыа…

Һуой! Өссө биир бэрсэнээс умнууга хаалбыт. Туорах саҕа Буораҕы кырата бэрт диэн сэнээн сыанаҕа ытыарбаттар, атыҥҥа кытыарбаттар. Буомба балтыһаҕа буоларыттан саатыа эбит да, бу киһичээммит кыра аптамаат курдук – санаарҕыыры сатаабат, үчүгэйи-куһаҕаны араарбат. Оруобуна Буомба курдук туормаһа үлэлээбэт. Өйбүт да мөлтөһүөр быһыылаах. Хастааҕыттан хаатаһыта буолла – бииртэн уратыны барытын сатыыр, барытыгар баар. Бүгүн кини Фантомас одьуйутаана. Эдьиийин кырбаан киирэн бардаҕына, кырбаһар. Дьиэтигэр тиийдэҕинэ, Буомбалыын биир-бииргэ хаалыахтара буолуо да. Сарсыҥҥыны санаан да диэн. Онтуҥ ырааҕа бэрт ээ. Буомба да Буорах – кып-кыралар, хап-харалар, бутуур олоххо муммут оҕолор. Бүгүҥҥүнү барыыр да үлэлээх – күн солото суохтар. Тугу биттэнэн, барытын бүгүн бүтэрэ, туһана сатаахтыыллара буолла?