– Nazim, oğlum, izin ver, qoy vəsiyyətimi sənə edim, – deyə Xədicə bir də dilləndi.

Anasının rəngi xoşuna gəlmədi. Səsi də dəyişmişdi. Gözlərindəki yalvarıcı ifadəni görmək Nazimə əzab verirdi. «Anam bilməməlidir ki, vəziyyəti ağırdır. Ona ümid verməli, həyat eşqinin sönməsinə imkan verməməliyəm. Ona vəsiyyət etməyə imkan versəm, elə biləcək ki…» O, düşüncələrinin sonunu tamamlamaqdan qorxdu.

– Ana, qurban olum, niyə ağlına pis şeylər gəlir? Nə vəsiyyətbazlıqdır? Sənin nə yaşın var? Hələ bir qocal, ondan sonra vəsiyyətini edərsən. Sən hələ nəvələrinin toylarını görməlisən.

– Nazim bu sözləri elə həyəcanla, birnəfəsə dedi ki, Xədicə daha dinmədi.

Bir azdan o, yuxuya getdi. Nazim nəbzini yoxladı. Ürəyinin normal döyündüyünü görüb az da olsa rahatlaşdı, ehmalca qapını açıb eyvana çıxdı. Sonra divanda uzanıb gözlərini yumdu. Necə yuxuya getdiyindən xəbəri olmadı. Lakin bir azdan qan-tər içində yuxudan oyanıb otağa keçəndə anasının halsız halda nəsə pıçıldadığını gördü. Tez anasını qucaqladı.

– Nazim, ölürəm… – Anası bu sözləri güclə, olan-qalan qüvvəsini toplayıb dedi.

– Qorxma ana, ürəktutmasıdır, dərman içən kimi keçib gedəcək, – Nazim onu sakitləşdirmək istədi. Lakin özü öz səsindən qorxdu. O, Xədicənin çarpayısının yanındakı kiçik şkafın üstündən dərman şüşəsini götürmək istəsə də, həyəcandan bunu edə bilmirdi.

Xədicə artıq boğulurdu, havası çatmırdı. Nazim anasının göyərmiş, qansız dodaqlarına dodaqlarını yapışdırıb ona süni nəfəs verməyə başladı. Deyəsən bunun köməyi oldu. Anası gözlərini açıb ona baxdı. Nə isə demək istədi, amma taqəti çatmadı. Nazim hiss edirdi ki, anasının dodaqları soyuyur, bədəni süstləşir. Nəhayət, Xədicənin dodaqları tamam buza dönəndə ondan aralandı. Onun üzündə həyat əlamətləri sönmüşdü…

***

…Sabah qırx olacaqdı. Uşaqlar yerdə, xalçanın üstündə bardaş qurub oturmuşdular. Nazimin gözünün önündən anasının son anları kino lenti kimi gəlib keçirdi. Bayaqdan bəri bacılarının növbə ilə danışdığı xatirələr onu çox kövrəldirdi. Anasını ölümün pəncəsindən ala bilmədiyinə görə özünü qınayırdı. Çingizin üzünə heç baxa bilmirdi. Analarının ölümü hamıdan çox onu sarsıtmış, o gündən hələ də özünə gəlməmişdi. İnana bilmirdi ki, daha anası bir də bu evdə onu qarşılamayacaq, öpüb oxşamayacaq, öyüd-nəsihət verməyəcək. Uşaqları təkcə analarının itkisinə yanmırdılar, onları ağrıdan daha bir səbəb var idi: onu son sözünü deməyə, vəsiyyət eləməyə qoymamışdılar. Bu, ən çox Nazimə əzab verirdi. Anasının vəsiyyət edib son arzusunu dilə gətirməyinə imkan vermədiyinə görə özünü bağışlaya bilmirdi. Axı xəstənin yanında hamıdan çox o olmuşdu. Son dəfə anası az qala yalvarışla ona vəsiyyət etmək istədiyini deyəndə o, insafsızcasına buna imkan verməmişdi.

Təhminə anası ilə aralarında olan son söhbətlərini elə yanıqlı-yanıqlı danışırdı ki, Çingiz bundan narahat oldu:

– Yavaş, atam eşidər. Sabah bütün günü ayaq üstə olacaq, qoy yatıb dincini alsın.

***

Ələddin gecə yarısı üşüyüb yuxudan oyandı. Üstündəki qalın yorğan onu isitmirdi. Yumağa dönüb yorğanı başına elə çəkdi ki, təkcə gözləri göründü. Amma üşütməsi keçmədi ki, keçmədi. Bir xeyli beləcə hərəkətsiz halda uzanıb qaldı. Niyə bu qədər üşüyür? Sobanın söndüyünün fərqinə indi vardı. Sobanı necə yandırsın? Hardasan, Xədicə?

Qonşulardan kiminsə həyətində xoruz banladı. Onun səsinə başqa xoruzlar da səs verdi. Bir azdan itlər hürüşdü, inək böyürtüşü eşidildi. Sonra yenidən ətrafa sükut çökdü. Şaxta pəncərə şüşələrində naxışlar açmışdı. Bayırda əsən küləyin vıyıltısı aydın eşidilirdi.

Qonşu otaqda Anar bərkdən ağladı. Sonra Gülcanın nəvazişli, sakit səsi gəldi. Ələddin yerindən qalxıb şkafdan yun adyal çıxarıb yorğanının üstündən saldı. Ona elə gəldi ki, yatağı bir az da soyuyub. Yuxusu tamam qaçdı.