Elə mən də o vaxtdan Moskvadaydım, mərkəzi topdansatış bazalarının birində köhnə dövrün dili ilə desək baş kassir, təzə qaydalara görə xəzinədar işləyirdim. Alınan mallara nəzarət edirdim, məbləğin aparata düzgün vurulmasına baxırdım ki, həm itgi olmasın, həm də vergi ödəmə vaxtı problemimiz yaranmasın. İşçilər arasında İqtisad universitetini bitirən yeganə adamdım, şef sənədlərimdən başqa savadımı, beyniıni, bir də fantaziyamı yoxlayıb işə götürmüşdü. “Ticarətdə ki, fantaziyan olmadı, batdın”, həmişə belə deyərdi. Neçə ildi ki, burdayam. İnsafən, vəziyyətimdən razıyam, işlərim yaxşı gedir.

Tanıyanlar bilir, Moskva Moskvadı, təsvirinə, tərifinə ehtiyac yoxdu, qoynunda hamıya yer tapılır. Sovetlər dövründə də beləydi, sovetlər dağılandan sonra da…

Bizim Moskvada nə azarımız var? Hamımız bura işləməyə, qazanmağa gəlmişik. O boyda imperiyanın, indi də Rusiyanın baş şəhəridi, burda iş də yaxşıdı, qazanc da. Nə qədər ki, cavanıq, canımız gümrahdı, işləməli, qazanmalıyıq.

Şefımiz Leninqrad şəhərindən gəlib. Yaxşı adamdır, gözü, könlü toxdur. Görüb, götürmüş, alicənab ailədən çıxdığı dərhal hiss olunur. Qiymətləri də miinasib müəyyənləşdirir, işçilərini də dolandırır. Onların işlərinə çox varmasam da hiss edirəm ki, son vaxtlar Moskvanm idarəçiliyini leninqradlılar ələ alıblar. Təkcə ticarətdə yox, elə hər sahədə…

Bazada bir çox millətlərin nümayəndələri işləyir. Sülh və əmin-amanlıq şəraitində dolanırıq. Nə Pribaltika ölkələrindən bir adam var, nə də Cənubi Qafqazdan, Azərbaycandan yeganə adam mənəm. Düzdür, əvvəlki kimi dostluq münasibətləri qalmayıb, kapitalizm öz boz sifətini hamıya göstərməkdədi, indi hamı öz qazancını düşünür. Bununla belə, aramızda müəyyən xətir-hörmət qorunub-saxlanılırır. Şef özü də ciddi intizamlıdı deyə işdə heç kim cızığından çıxmır.

Şef mühafızə məsələsini çeçenlərə tapşırıb, bazanın əsas vuran qolu onlardı. Mühafızənin rəisi hamımızın böyüyü sayılır. Düzdür, hər kəs öz sahəsində işini aparır, amma bir problemimiz yarananda onunla məsləhətləşməli oluruq.

Sovetlər vaxtı çoxlarının yuxarıdan aşağı baxdığı özbəklər də xüsusi fəallıqları ilə seçilir, bazaya canıyananlıq göstərirlər. Onlardän ikisi şefın ən yaxın etibarlı adamına çevrilib. Biri bazanın içində fəaliyyət göstərir, digəri isə bazanın kənarında dolaşır. Əlli, yüz addım məsafədən bir it keçsə belə, şefın ondan da xəbəri olmalıdı.

Xülasə, hər kəs başını aşağı salıb şefın müəyyənləşdirdiyi qaydada öz işi ib məşğul olur. Mən kassaya baxıram, o birilər də öz işlərinə. Bəzən bütün günü başıını qaldırmağa vaxtım olmur. Çox nadir hallarda ortada boşluq yaranır. Belə günlərin birində bazanın kənarında fəaliyyət göstərən özbək Vaxob təngənəfəs qaçıb yanıma gəldi.

–Çöldə bir kişi var, səninlə maraqlanır. Ucaboy, heyvərənin biridir, saçları da dümağ, pambıq kimidir. Deyir həmyerlindir. – Vaxob bunları birnəfəsə üyüdüb tökdü.

–Day çöldə niyə qabağını kəsib saxlamısan? – Yarızarafat, yarıciddi Vaxoba acıqlandım. – Madam ki, bazanın giriş qapısınacan gəlib, deməli, buranı tanıyır. Həmyerlim olduğunu söyləyir, qoy, içəri keçsin.

Doğrusu, hərdən həmyerlilər üçün darıxırdım. İş-ev, ev-iş başımı elə qatırdı ki, bir də görürdün ayınan bir azərbaycanlı ilə qarşılaşmırsan. Adamın burnunun ucu göynəyir həmyerlisini görmək, öz ana dilində beş-on kəlmə danışmaq üçün…

–Yox e… – Vaxob oğurluq üstündə tutulmuş adamlar kimi udqundu, çeçələdi. – Belə… birtəhər adamdı. Tez-tez ora-bura boylanır, vurnuxur, nəsə narahat adama oxşuyur. Ona görə qaçıb gəldim ki, xəbər verəm.

–Nətəri adam olur-olsun, burax, gəlsin. Sən heç narahat olma. Əgər bir şey baş versə də, qorxma, Murad burdadı. – Çeçenlərin, həm də mühafızənin böyüyünün adı Murad idi, onu nəzərdə tuturdum.