Мұсылманның адамгершілік қасиеттері Ж. Рахымбай, А. Байзаков

Ислам діні адам мен қоршаған ортаның тазалығына ерекше назар аударады. Пайғамбарымыз Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, хадисінде: «Алла Тағала әсемдікті жақсы көреді, сондықтан біз де осыған ұмтылуымыз керек. Ол жомарттықты жақсы көреді, біз де жомарт болуымыз керек. Ол тазалықты жақсы көреді, сондықтан үйіміз бен маңайымызды таза ұстауымыз керек», – деп, адамды асыл қасиеттерге жетелеген (Тирмизи, Әдеп 4). Мұсылман үшін атаулы ұғым – иманның бір бөлігі, рухани тазалықтың маңызды көрсеткіші.

Имам Муслим жеткізген хадисте: «Тазалық – иманның жартысы» делінген. Әрбір мұсылман оған ерекше мән беріп, оны өзінің күнделікті өмірінің ажырамас бөлігі ретінде қабылдайды. Сүйікті Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деген: «Киімдеріңізді және аяқ жапқыштарыңызды тазалаңыздар, ұқыпты әрі таза болыңыздар, осылайша сіздерді адамдар арасында оңай ажыратуға болады» (Имам Абу Давуд).

Үйді таза ұстау – әйелдердің басты міндеті. Ол отбасының ошағының сақшысы, сол үйдің жылуы мен жарығын сақтаушы. Оның қамқорлығы мен махаббатының арқасында үй – Алланың қалауымен тыныштық пен береке орнайтын мекенге айналады. Бақытты күйеу – бұл тағдыр сыйының қадірін білетін, әйелінің күш-қуатын бағалай білетін адам.

Біздің киімдеріміз, төсек-орнымыз, жамылғыларымыз және басқа да заттарымыз әрдайым таза болуы керек. Әр заттың өз орны болса, үйімізде тәртіп орнап, өміріміздің жеңіл әрі ыңғайлы болуына септігін тигізеді. Арнайы жамылғылар, қораптар мен сақтау құралдары, маникюр және педикюр құралдары, аспаптар сияқты әрбір затқа арналған орын болуы керек. Егер әр зат өз орнына қойылса, ол әрқашан қол астында болады, бұл өз кезегінде уақытты үнемдеп, заттардың жақсы жағдайда сақталуына мүмкіндік береді. Ұқыпты адам ешқашан қолындағы затты жай тастамайды: ол оны өз орнына қояды, себебі тазалық – бұл тек сыртқы көрініс емес, адам бойындағы тәртіп пен мәнділіктің көрінісі.

Тамақ – тіршіліктің негізі, адамзаттың өмір сүруінің басты тірегі. Ол тек дененің қажетті құрылыс материалдарымен қамтамасыз етіп қана қоймай, оның өсіп-өркендеуіне, дамуында серпін беретін қуат көзіне айналады. Оның адам ағзасына әсері шексіз; ол бізге күш-қуат беріп, күнделікті тіршілігімізді жеңілдетіп, әл-ауқатымызды арттырады. Әрбір жұтқан астың артында терең мағына мен ақыл жатыр, себебі сол арқылы адам рухани да байиды, өзінің ішкі әлеміне үңіліп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашады.

«Әй, пайғамбарлар! Алла тағала рұқсат еткен нәрселерден жеп, ізгі амалдар жасаңыздар. Шын мәнінде, Мен сіздердің әрбір істеріңізді білемін», – деп Құран Кәрімде адамзатқа айқын әрі мәңгілік жол көрсетілген. Алла Тағала бізді тек халал нәрселермен тамақтануға шақыра отырып, әр ісімізде адалдық пен тазалықты талап етеді.

«Әй, адамдар! Аллаһ – шексіз мейірімді, тек игі істерді қабылдайды», – дейді тағы да Құран Кәрімде. Тамақтанар алдында «Бисмиллаһ» деп бастау – бұл иманның ең таза белгісі. Алладан береке тілеу, ізгі амалдарға бастайды. Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бірде, аз ғана азықпен отырған сахабаны көріп, оны өз үйіне шақырады. Сол кезде, бір ғажап жағдай орын алады – азықтың аздығына қарамастан, барлық адамдар тоқ болады, өйткені Алланың құдіреті осы молшылықты жасайды.

Тамақ ішкенде Алланың атын ұмытпау да маңызды. Пайғамбарымыз айтқандай: «Тамақ ішерде әрқайсыңдар Алланың атын айтсын. Егер ұмытып кетсеңдер, онда басы мен аяғында Алланың атымен деп айтыңдар». Осылайша, күнделікті тіршілікте Алланың есімімен бірге болу – иманның айқын көрінісі.

Ал исламдағы маңызды қағидалардың бірі – тамақты оң қолмен алу. Бұл әдептілік, тазалық және құрметтің көрінісі болып табылады. Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, өз хадисінде: «Тамақты оң қолмен алыңыздар, өйткені шайтандар сол қолмен алады», – деп айтқан. Осылайша, оң қолмен тамақ ішу – тек дене тазалығын сақтау ғана емес, сонымен қатар Алланың әміріне бағыну мен жақсы әдептілікке ұмтылу болып табылады.

Пайғамбарымыздың айтқанындай, сол қолды тек әжетханаға кіргенде және басқа да ерекше жағдайларда қолдану керек. Бұл кішкене, бірақ маңызды іс – адамды тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелейді.

Тамақтануда да әдеп сақтаған жөн. Алыс орналасқан тамаққа қол созу – тәртіпсіздік, себебі Пайғамбарымыз: «Өзіңе жақын тұрғанды ал» – деп өсиет қалдырған. Тамақтың қандай болуына наразылық білдірмей, тағамға құрмет көрсетуіміз керек. Елішіміз ешқашан тамақты сынамаған, тек оны жегенде ұнаса, жейтін, ал ұнамаса, қалдыратын.

Алтын мен күміс ыдыстан ішуді тыйым салғаны да үлкен мәнге ие. «Алтын немесе күміс ыдыстан ішкен адамның ішінде тозақ оты жанады», – деп айтқан Пайғамбарымыз. Бұл – дүниелік нәрселерге құмарлықтың, сән-салтанаттың артынан жүрудің салдары екендігіне ескерту.

Сондай-ақ, тамақтану барысында өзгелермен бөлісу – ізгілік, қонақжайлық пен Аллаға деген ықылас. Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, айтты: «Тамақ ішу үшін жиналып, Алланың атын атаңдар, сонда тамақтарың берекелі болады», – деген болатын. Бұл бізді бірлікте болуға, ізгілік пен жомарттыққа баулиды.

Сондай-ақ, ас-суды мөлшермен пайдалану – исламның басты қағидаларының бірі. Тым көп тамақ ішудің денсаулыққа зиян екендігі де, бұл амалдың рухани құндылығының тереңдігін білдіреді. Пайғамбарымыз: «Адам баласына өзінің күшін сақтау үшін аз ғана тамақ жеткілікті», – деп айтқан, осылайша бізді денсаулықты сақтауға шақырады.

Соңында, тамақтан кейін Аллаға шүкір ету – әрбір мұсылманның міндеті. Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бұл әрекетті бізге Алланың берекесі мен нығметтеріне шүкірлік білдірудің бір түрі ретінде көрсеткен. Бұл рухани байлықтың ең жоғары белгісі – бізге берілген барлық нығметтерді бағалап, олардың әрқайсысы үшін шексіз ризашылық таныту, Алланың мейірімін сезініп, Оның құдіретіне бас ию.

1. Жаңа өнімдерді пайдалану денсаулық үшін пайдалы.

2. Өте ыстық немесе суық тамақты жемеңіз.

3. Тамақ ішер алдында және кейін қолды жуыңыз.

4. Артық тамақ ішпеңіз.

5. Тамақты мұқият (отыз ретке дейін) шайнаңыз, асықпаңыз.

6. Тамақ ішіп жатқанда көп су ішпеңіз

7. Шаршағанда тәтті жесеңіз, күш-қуатыңыз тез қалпына келеді.

8. Сынған немесе жарылған ыдыстан тамақ пен су ішпеңіз.

Отбасылық өмірдегі маңызды сәттер – ол неке қию, бала туу сияқты.

Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен салауаты болсын, иманның шыңы – Алланы барлық жаратылыстан артық сүю екенін баса айтқан. Шын мүмін Алла үшін сүйеді және жек көреді. Ал отбасы – махаббаттың алғашқы ұясы, бақыттың мекені. Бұл дүниеде адамның ең қымбат сыйлығы, ал оның бақыты ақыретте де сақталады деп бекер айтылмаған. Қоғамдық татулықтың негізі, шын мәнінде, осы шағын ұядан басталады. Махаббаттың әрі ізгіліктің ең алғашқы ұшқыны отбасында тұрады, бұл – иманның негізі. Және бұл негіз – әлемдегі ең асыл құндылықтардың бірі.

Құда түсу – қазақ халқының ғасырлар бойы сақтап келе жатқан некеге дейінгі аса маңызды дәстүрі. Жігіт қызға үйлену ұсынысын жасап, екі жақтың туыстары бір-бірімен келісімге келеді. Мұхаммед пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бір хадисінде: «Егер сендердің біреуің қызға құда түссе, оған үйленуге шешім қабылдауға себеп болатын жағдайларды мұқият қарастырсын», – деген. Бұл сөздер жастардың өз таңдауларында абай болып, шешімдерін салмақты түрде қабылдауының қажеттігін көрсетеді.