Манна өссө биир саха саарына, үтүөкэн киһи туһунан ахтан аһарыахпын баҕарабын. Кини – саха биллиилээх учуонайа, билим дуоктара, үрдүк үөрэх тиһигэр экономиканы үөрэтиини тэрийбит, кэлин суруйааччы быһыытынан ааҕааччылар болҕомтолорун тардыбыт Василий Романович Дарбасов. Уолбаттан аҕыйах көстөөх Дабаччыма диэн Мэҥэ Алдан нэһилиэгин сиригэр-уотугар төрөөбүт-үөскээбит Баһылай Арамаанабыс олоҕун тиһэх сылларыгар доруобуйатынан улаханнык моһуогуран, Михаил Фомичтыын билсибитэ. Эмчит хайдахтаах курдук туһалааҕын, наадалааҕын бэйэтинэн билэн, ыарахан ыарыыны кытары туруулаһан, үйэтэ арыый уһаан, Николай Островскай, Эрилик Эристиин холобура суох хорсун быһыыларыгар ханыылыы, күүһүн түмүнэн хас даҕаны кинигэ суруйбута. «Куома Чааскын» диэн дьиҥ олоххо буолбукка олоҕурбут уус-уран сэһэнин суруйан норуотугар кэриэс кэбиһэн хаалларбыта. Дабаччыма ити айымньытын суруйарыгар Михаил Фомич бэйэтэ, кини олоҕун аргыһа Альбина Саввична о.д.а. улаханнык көмөлөспүттэрэ.

Уолбаттан Михаил Фомич чугас ыала, сахаҕа, киэҥ эйгэҕэ мындыр өйүнэн, дьикти-дьиибэ дьарыгынан биллибит Михаил Трофимович Боппосов маннык дьикти түбэлтэни иһитиннэрэн турар. Чашкиннар дьиэлэрэ электропроводкаттан сылтаан умайбытыгар, истиэнэҕэ ыйанан турбут аҕаларын Куома кырдьаҕас мэтириэтэ хоруордар даҕаны бүтүн хаалбытын дьон барыта сөхпүт эбит. Мин үрдүкү кылааска бииргэ үөрэммит үөлээннээхпин Михаил Боппособу анаан-минээн үлэһэн көрсөн, ааттаах-суоллаах ыкса ыалын туһунан сэһэргэспитим Мантан салгыы кини кэпсээнин ааҕааччы билиитигэр тириэрдэбин:

«1990 сыллаахха биhиги Петр Алексеев аатынан совхозпут отделениетыгар Уолбаҕа Кабардино-Балкария, Нальчик курортугар икки путевка кэлбит этэ. Ону хонтуораҕа сылдьаммын истэммин, мин таhараа ыалбар М.Ф. Чашкиҥҥа кэпсээбитим: «Иккиэн сынньана барыахха!» – диэн оонньуу-күлүү курдук эттим. Мэхээлэ даҕаны ону сэҥээрэ иhиттэ. Онтон мин хонтуораҕа иккиhин сылдьарбар: «Михаил Фомич эмтэнэ барыан баҕарар», – диэтим. Онуоха салалта, ыала киһи доҕор буоллун диэн, иккиэммитигэр путевка анаабыттара. Фомич сөбүлэhимээри гыммытын, дьоно хаайан, иккиэн бэс ыйыгар барбыппыт. Тиийэн олус үчүгэйдик сынньаммыппыт. Хайаҕа экскурсияҕа суруйтараары гыннахпына, киhим арыт буолуммат. Онтон аны ол күнүгэр барсыан баҕарар. Инньэ гынан, бэйэм эрдэттэн суруйтараммын, Эльбрус чыпчаалыгар, атын да Хотугу Кавказ кэрэ миэстэлэригэр сылдьыталаабыппытын үчүгэйдик саныыбын.

Оччолорго путевка 24-тэн тахса күннээх буолара. Хаhaн да бэйэ ыырыттан, дьиэттэн тэйбэтэх дьоҥҥо балачча уhун кэм курдуга. Дьиэбитигэр сурук суруйабыт. Мэхээлэм барахсан кэргэниттэн сурук туттаҕына, сотору-сотору хос ылан ааҕар. Дойдутун, дьонун олус ахтар. Саастаах дьону кытары, нууччалыы бэркэ өйдөһөн, олус тапсан кэпсэтэр. Дьэ ол курдук сылдьаммыт, биирдэ дьиибэ түбэлтэ буолбута. Арай түүн уhуктан кэллим – Мэхээлэм бүк түhэн, төбөтүн харбанан олорор эбит. Уум быыhынан көрдөхпүнэ, уhун сабыччы үүнэн түспүт баттаҕын үргэнэргэ дылы гынар. Уонна тугу эрэ элбэх-элбэҕи ботугуруурун истэбин. Ис хоhоонун үчүгэйдик арааран истибэтим. Арай: «Оҕолорбун кыайан эмтээбэт буоллум…» – диирин эрэ өйдөөн иhиттим. Төһө өр оннук олорбутун билбэтим, мин утуйан хаалбыт этим…

Аны санаатахпына, онтон ыла кини аhаҕастык дьону эмтиир буолбута. Ол иннинэ кини хас да сыл эттэппит эбит быhыылаах. Наар төбөтө ыалдьан, сытан тахсар этэ. Онтон ити соҕуруу сылдьар кэммитигэр бото-болдьоҕо ситэн аhыллыбыт эбит, быhыыта. Ол иннигэр биирдэ эмэ билэр дьоннорун эмтиир этэ. 1995 с. кыыhым диатезтаан эрэйдэммитигэр эмтээн турар. Эмтииригэр туттаары, тоҥсоҕойу ытан аҕаларбар сорудахтаабыта. Ытыан иннинэ алҕаар диэн эппитэ, «эмп-томп буол…» диэн тыллардаах этэ. Биир саастаах уолум Мичил эмиэ киниэхэ эмтэнэн, үтүөрэн хаалбыта.