Дьиэбэр тиийбиппэр, ким-хайа иннинэ Бааска уол, Дьэбдьэкэ кыыс ыйыт да ыйыт буоллулар: «Хараҕа уоттаах», «дьиппиэрэн сүрдээх даа?», «таҥаһа хара?», «этэрбэһэ түнэ даа?». Ону баара кыыс ийэтэ: «Ыраахтан кэлбит улахан киһи туһунан ону-маны лахсыһымаҥ!», – диэн саба саҥарда. Кэлин истибиппитинэн, Арамааннаах утуу-субуу икки кыыс оҕоломмуттара. Сэттис кылааһы бүтэрээт, куоракка үөрэнэ киирэн-хайаан, ол кыргыттар туох дьон буолбуттарын субу диэн чуолкай билбэппин. Быһата, мин кэпсээбит Харытыанаптарбыттан билиҥҥи Томпо улууһун Кириэс Халдьаайытыгар, иитиэх уоллара Бүөтүртэн ураты, ыал буолан үөскээбит-тэнийбит суоҕун курдук өйдүүбүн. Кэм-кэрдии хамсааһына арыт итинник кэри-куру өрүттэнэр бадахтаах. Эбэ алааһын Илин Бас дэнэр сиргэ урут биэс уонча чилиэн хаһаайыстыбалаах бүтүн холкуос олорбута. Сүүрбэччэ дьиэттэн, биэс сүүсчэкэ сүөһү кыстыыр икки сүүнэ хотонуттан, холкуос хонтуоратыттан, үс маҥхааһайдаах бурдук куумунатыттан дьөрү биирдэстэрэ эмэ ордоохтооботох. Дьон олорботоҕун курдук барыта күөрэ-лаҥкы…

Саха тустаах кэмигэр аатырбыт отоһут Фома Чашкин үтүөнү санаан сылдьыбыт биир сирэ субу соторутааҥҥа диэри итинник бөрүкүтэ суох көрүҥнэнэн турара.

Бу ахтыыны суруйдум Эбэ алааһын Илин Баһын урукку олохтооҕо Миитэрэй Кустуурап

2014 сыл, ахсынньы 3 күнэ»

Дьэ ити курдук, ытык киһи дьоҥҥо-сэргэҕэ көмөлөспүтэ, абыраабыта муҥура суох элбэх. Улуу эмчит туһунан кинигэни хомуйан, 2009 с. оҥорорбутугар, Уолбаттан Куома кырдьаҕас идэтин салҕаан, үтүмэн элбэх киһини эмтээн үтүөрдүбүт уола Михаил Фомич Чашкин дьиэ кэргэнэ, кини олоҕун доҕоро Альбина Саввична Чашкина уонна дьаһалтаҕа үлэлээбит Людмила Ильинична Бурнашева, музей үлэһитэ Оксана Петровна Егорова, Баайаҕаттан кыраайы үөрэтээччи Татьяна Игнатьевна Андросова көмөлөспүттэрэ. Оттон урут Байаҕантай, Таатта улууһугар киирэр Томпо Кириэс Халдьаайытын эҥээриттэн суруналыыс Евдокия Семеновна Неустроева, үлэ, тыыл бэтэрээнэ Иван Иванович Павлов матырыйаал хомуйан ыыппыттара. Ол курдук элбэх киһи көмөтүнэн хомуллубут ахтыылар түмүллэннэр, балачча баай матырыйааллаах дьоһун кинигэ «Айылҕаттан айдарыылаахтар» серияҕа 2009 сыллаахха күн сирин көрөр кыахтаммыта.

Саамай үөрүүлээҕэ диэн, ити ыарахан, уустук идэтин кини төрөппүт улахан уола утумнаан, сааһын тухары бар дьонун эмтээн эрэйдэрин чэпчэттэ. Михаил Фомич Чашкин үйэ аҥаарын кэриҥэ кэм устата ити ытык эбээһинэс оҥостубут эмтиир дьарыгынан ыалдьар дьоҥҥо көмөлөһөн, дьон-сэргэ махталын ылыан ылла.

Хомойуох иһин, биһиэхэ сахаларга сэбиэскэй кэмтэн төрүт итэҕэли билиммэт атеистыы иитии содулугар, онуоха эбии урут алаастарынан, үрэхтэринэн тарҕаһан быданан олорбуппут таайан дуу, аттыбытыгар баар талааннаах, дьоҕурдаах дьоммутун аанньа аахайбат, ситэри сыаналаабат кэрэгэй кэмэлдьи баар. Оннук көһүүн сыһыан урукку итэҕэли-үгэһи билиммэт, киэр илгэр, садаҕалыыр адьынат, репрессия саҕаттан ыла силис тардан, ордук айылҕаттан айдарыылаах идэлээхтэрбитигэр уларыйан биэрбэт. Урукку идэлээх дьоннорбут ыалдьар, эрэйдэнэр биир дойдулаахтарыгар көмөлөрүн, эмтээһиннэрин иһин үтүргэҥҥэ түбэһэн, эрэйи-кыһалҕаны көрсөн туран, үйэлэрин тухары айылҕаттан анаппыт, өбүгэттэн утумнаабыт идэлэриттэн аккаастаммакка, үлэлээн ааспыттара. Сүдү дьоммут туһунан кэлиҥҥи сылларга эрэ кэккэ ахтыылар хомуллан бэчээттэннилэр.

«Бичик» (Айар) кинигэ кыһатыгар 2007 сылтан саҕалаан, анал сериянан Көстөкүүн Чирков, Ньыыкан, о.д.а. уонна билиҥҥи кэм айдарыылаахтарын тустарынан кинигэлэр тахсан барбыттара. Оттон Куома Чааскыҥҥа аналлаах кинигэни Е.Д. Андросов, П.Х. Андросов, Т.И. Андросова, о.д.а. хомуйбут ахтыыларын холбоон, эбии матырыйаал булан түмэн, 2009 сыллаахха хомуурунньук таһааттарбытым. Бу кинигэҕэ Куома кырдьаҕас уолун Михаил Фомич үөлээннээҕэ, талааннаах суруналыыс, төрөөбүт Тааттатын ис сүрэҕиттэн таптыыр Анастасия Морхоева кини туһунан аан маҥнай бэчээккэ таһаарбыт матырыйааллара туспа салаанан киирбиттэрин киэн тутта саныыбын. Анастасия Александровна барахсан биир саастыылааҕын дириҥ ытыктабылынан кэпсиир, суруйар буолара.