Быыбылык билигин да ол хаһан эрэ буолбут түбэлтэни, бэйэтиттэн уҥуоҕунан улахан, аҕа саастаах уолтан куттаммакка, утары мордьойон, кинини көмүскэһэн турар атаһын Гаанньысканы, чоҕулуччу көрбүт харахтаах оҕо сааһын доҕорун наһаа да истиҥник-иһирэхтик саныыр.

Таҥара тулаайах оҕо хараҕын уутун тоҕору ыар аньыынан ааҕар.

Киэһэ кыралар ороннорун булбуттарын кэннэ, алтыска үөрэнэр Мааһыҥка кистээн хараҕын уутун сотто-сотто, аттыы сылдьан ып-ыраас, бэйэтэ да күн аайы сууйар буолан, хас хайаҕаһын, оллурун-боллурун ааҕа билэр муостатын илдьирийбит эргэ тирээпкэтинэн ньиккириччи анньан сууйа сырытта. Ол кэмҥэ ииппит ийэтэ, ааттыын Абытай Аана, хоһугар киирэн утуйар оронун аннын ытыһынан сотон ылаат, оҕо үрдүгэр кутаа уот оттон күтүр үлүгэрдик умайыктана түстэ: «Көр да маны! Бачча кыратыттан, киһи хараҕын баайан, өссө үрдүнэн-аннынан сууйбут буола-буола. Бу тугуй диибин ээ… Бу тугуй?! Бу тоҕо орон аннын муннуктарын киһилии сууйбаккыный ээ… Сирэҕэс… Иитиллэн-аһатыллан олорон, манньаҥ бэлиэтэ дуо бу? Бу!.. Бу!.. Бу тугуй диибин ээ!!!… Эн баҕас киһи үһүгүн дуо?! Абааһы ыамата туох аанньа киһи буолар үһүгүн!.. Туохтаах буолан улахамсыйаҕын… Дьэ тоҕойум, эн иннигин баҕас хайаан да ылан тэйэр инибин… Эппэтэҕэ-сэрэппэтэҕэ диэйэҥий! Ыл үчүгэйдик сууй!..» – дии-дии, ити туох да төрүөтэ суох мөҕөрүн-этэрин быыһыгар кыыс эрэйдээх баттаҕын сөрүү тардан ылан сэниэлээхтик илгиэлээтэ, өссө онно сөп буолбакка, бобуччу туппут сутуругунан төбөҕө харса суох, ханна түбэһиэх ыарыылаах баҕайытык охсуолаата. Мааһыҥка бачча тухары утарсан да, аһыннаран да туһата суоҕун билэр буолан, орон аннын муннугун соппута буолан, тыынын куоттаран түргэн үлүгэрдик сыыллан киирдэ. Ийэтэ буолуохсут аан хоско тахсыбытын кэннэ, хап-хатыҥыр харытыгар хараҕын уутун ньуххана-ньуххана, истибэтэр ханнык диэн сэрэнэн сыҥсыйан ытыы сытта. Ол сытан оҕо муҥнаах: «Мин улааттахпына син биир киһи буолуоҕум, үчүгэй киһи буолуоҕум!» – диэн хаан тахсыар диэри харытын чараас тириитин быһа ытыра-ытыра, бэйэтигэр андаҕар бэриннэ…

Уруттаан эттэххэ, Мааһыҥка барахсан, дьиҥинэн, төгүрүк тулаайах буолбатах этэ. Кырдьаҕас эбэлээҕэ, эһэлээҕэ, ону сэргэ ийэлээҕэ, ыарыһах аҕалааҕа уонна элбэх бииргэ төрөөбүттэрдээҕэ. Дьиэтин иһигэр Ньунньуулла диэн таптаан ааттанан дьоллоно сырыттаҕына, түөрт саастааҕар ийэтэ Маарыйа эрэйдээх эмискэччи ыалдьан өлөн хаалан, дьиэ кэргэн ыһылларга тиийбитэ. Эбэлээх-эһэлэрэ кырдьаҕас, аҕалара сааһырбыт уонна ыарыһах буолан, ийэтэ суох хаалбыт оҕолор тустарыгар олус уустук балаһыанньа үөскээбитэ. Бачча элбэх иитимньини барыларын бииргэ ылан ииттэр кыахтаах уруу-аймах көстүбэтэҕэ. Тоҕо диэтэххэ, бары даҕаны туһугар кыһалҕалаах олохтоох дьон этилэр этэ эбээт ол саҕана аймахтара. Онон уопсай сүбэнэн кими эрэ аҕатыгар хаалларбыттара, кими эрэ аймахтара ииттэ ылбыта, кими эрэ интэринээккэ олохтообуттара, кими эрэ детдомҥа ыыппыттара, кими эрэ иитийиэххэ биэрбиттэрэ. Оттон ол иитийиэххэ бэриллибит икки кыралартан биирдэстэрэ – ити Мааһыҥка – киэһэ муоста сууйа сылдьаахтыыра.

Кыыс төрөппүт аҕата Хоноһо Охонооһой Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сталинград анныгар улаханнык бааһыран, сыл аҥаара госпиталлары кэрийэ сылдьан, этэҥҥэ эмтэнэн, сыккырыыр тыына эрэ ордон кэлбитэ. Кэлбитэ да диэхтээн… Кинини түннүктэрэ оҥоһон, халҕана тиэрэ быраҕыллан, эркиннэрэ кубарыйа куура хатан турар кубус-кураанах балаҕан көрсүбүтэ. Күндү дьонун-сэргэтин: баар-суох ийэлээх аҕатын, бииргэ төрөөбүт балтыларын-бырааттарын, кэргэнин Кэтириинэни, туран эрэр уоллаах кыыһын – сэрии обургу тыылга, кырыы сиргэ ситэн сиэн туолбат маҥалайыгар мэҥиэстибитэ. Дьоно эрэйдээхтэр, уонча киһи, икки сыл иһигэр бука бары аас-туор олох ыараханын уйбаккалар, ыалдьан, хоргуйан өлбүттэр, сэрии сиэртибэтэ буолаахтаабыттар. Охонооһой муҥнаах ол онтон арыый да өрүттэн, доруобуйата аматыйан, колхуоска кыладыапсыктыы сылдьан, дьиэ кэргэнин, дьонун уопсай ииннэрин оҕо сааһын доҕоро, маһынан уһанар идэлээх Харачаастыын киһилии эргитэн дьоһуннаах мэҥэ бэлиэ туппута.