Абусупиян Акаевни асарларыны ич маънасы илмуну ва адабиятны тюрлю тюрлю тармакъларындан баш ала. О са ялы ол энциклопедист алимлерден гьи саплана. Мисал учун, къумукъ тилде язылгъан «Иршаду-с-сибъян» – яшлагъа арап гьарпланы ва охувну-язывну уьй ретивге багъышлангъан китабы, «Илму гьисап» – математиканы уьйретеген къай далар ва масъалалар; «Къылыкъ китап», «Гьатамтайны хаба ры», «Юз элли суаллы Маликаны хабары» ва оьзге гиччи хабар лар – яшланы ва гьар муслиманны да асил хасиятлы этип тарбиялавну гьакъында языл гъан бек къужурлу асарлары; «Вилая тыма савгъат» – пайхаммарланы тарихин ден, географиядан ва арап грамматикадан маълуматлар; «Он эки йыллыкъ рузна ма» – юрт хозяйствону тармагъында загь мат тёгегенлер учун пайдалы гёрсетивлер, «Юз йыллыкъ тынч рузнама» – бусурман календар ва дюнья илмулардан тюрлю тюрлю маълу матлар, гьар гюнлюк яшавда пайдалы болагъан насигьатлар, «Гьавият ал-усул» – логика илмудан язгъан китабы;

«Суллам ал-лисан» – арапча, къумукъча, аварча, орусча (дёрт тюрлю тилде) сёзлюк, «Гьазир дарман» – медицинадан маълу матлар; «Фазлакатул фараид» ва «Ажам параиз» – варисликге къалгъан малны тюз кюйде пайлавгъа багъышлангъан китабы; «Тажвид», «Гиччи тажвид» ва «Уллу таж вид» – арап тилни грамматикасы; «Сафи натун нажат», «Василатун нажат», «Уллу Мухтасар», «Гиччи Мухтасар», «Иман ислам», «Янгы мавлет», «Назмул-калам», «Дуа мажмуъ», «Гьайъат ал-исламийя», «Китаб фи илмилкалам», «Ал-бургьаи ул-къатиъ фи исбат ис-саниъ», «Амии тазаны таржумасы», «Арапча дуаланы таржумасы» – булар ислам динни масъ алаларына багъышлангъан китаплары; «Аллугьат ас-сиясия»– жамият ва политика терминлени сёзлюгю, «Ал-хидмат ул-машкура фи-л-лугьат ил-машгьура»-тюрк ва къумукъ тиллеге ят тиллерден гелген сёзлени англатагъан китабы, «Тил масъаласы» – къумукъ тилге багъыш лангъан бек агьамиятлы макъаласы, «Ал Ламъа ад-дурийя фи тарих ал-гьурийя» – Дагъыстанда инкъылапны ва ватандаш давну девюрюню тарихинден, «Мажмуъ ул-ашъар ал-ажамийят» – къумукъ халкъ авуз яратывчулугъундан ва адабиятдан топлангъан асарланы жыйымы, «Мажмуъ ул-манзумат ал-ажамийят» – къумукъ ва оьзге дагъыстанлы шаирлер супучулукъ гъа, бусурман динге багъышлап язгъан на змуларыны-тюрклерини жыйымы ва олай да оьзге асарлары ва китаплары.

Абусупиян гюнтувуш ва оьзге халкъ лагъа генг кюйде белгили ва айрокъда сююмлю классика асарланы да къумукъ тилге таржума этген, мисал учун, «Да гьир-Зугьра», «Юсуп алайгьи ссалам», «Бозйигит», «Къасыдат ал-Бурда», «Тоту нама», «Калила ва Димна».

«Лайла-Мажнунну» буса о Дагъыстан да арап тилде чыгъаргъан. Айтылгъан рус масалчы-шаир И. Крыловну бир– бир ма салларын да ол бек уллу усталыкъ булан ана тилине гёчюрген. Инкъылапчыланы «Интернационал» деген белги ли халкъа ра гимнин де Абусупиян биринчилерден болуп къумукъ тилге гёчюрме де гёчю рюп, 1920-нчы йыл басмадан чыгъаргъан.

Ватандаш давну йылларында Абусу пиян, аты айтылгъан инкъылапчылар Жалал Къоркъмасов, Солтансайит Къаз беков, Нугьай ва Зайналабиг Батырмур заевлер, Магьач Дахадаев, Нажмутдин Самурский ва оьзгелери булан, айрокъда социалистлер булан бирче иш гёргенли ги, олагъа ян тутгъанлыгъы да, архив лерде сакъланагъан документлерден таба бизге белгили. 1917-нчи йылда Россияда болгъан Февраль инкъылабы огъар ай рыча уллу таъсир эте. О заман, гертилей де, демократияны ва азатлыкъны таза кюй де эшмеге башлагъан, юреклеге ил гьам береген, янгы чыгъып билинген та маша ели, ону хыйлы-хыйлы татли умут ларын-хыялларын уятгъан. Тек нетерсен, янгы тувуп турагъан Февраль инкъы лапны тийишли натижалагъа, гёз алгъа тутулгъан умутларына етишмеге, ону та ман чакъы бишмеге къоймагъанлар: бир нече айдан, шо йылны октябрь айында большевик тайпаланы уллу алгъасавлу гьаракаты булан Россияны янгы къуру луп турагъан демократ гьукуматы чёкмеге борчлу бола, уьлкеде «Уллу Октябрь инкъылапны» толпаны гьакимлик сюрме башлай. А.Акаев большевиклеге де инана, шолар сама пача гьукуматны еринде янгы бир адилли пачалыкъ къурар бугъай деп умут эте. О Совет гьукуматны къарарла рын якълай, оланы яшавгъа чыгъармакъ учун гьакъ юрекден болушлукъ эте.