Et ideo, cum omni attentione nec non et devotione, distincte et alacriter offi cium divinum exolvas; et in omnibus, scilicet: cogitando et verbo proferendo, videndo et audiendo, stando et sedendo, supplicando et veniam sumendo; nec non in aliis singulis ad interiorem et exteriorem hominem in hoc offi cio spectantibus, sic reverenter et humiliter te habeas, quasi Deum ac beatam Virginem et omnes Angelos et Sanctos corporalibus oculis coram te videas, recogitans quod sine dubio praesentes sunt Angeli sancti, in quorum conspectus psallis Deo ibi et ubique presente. Unde qualiter homo[16] in orations posit intentionem suam recolligere, docet Basilius, dicens: ‘Quomodo non obtinebit quis, ut in oratione sensus ejus non vagetur, si certus sit assistere ante oculos Domini?’ Recogitet ergo homo se stare, seu pronum jacere, ante conspectum Dei, et secum loqui, et juvabitur a vagatione mentis. (Часть II, Глава 6, III: 41)
И потому ты должен участвовать в богослужении со всем вниманием и благочестием, точно и бодро: размышляя и произнося слова, смотря и слушая, стоя и сидя, прося и получая прощение, а также во всех других действиях в богослужении, относящихся как к внешнему, так и к внутреннему человеку, ты должен вести себя так почтительно и смиренно, как если бы телесными очами видел перед собой лицом к лицу Бога, Пресвятую Деву, всех ангелов и святых, размышляя, что святые ангелы, без сомнения, присутствуют и что у них на виду ты поешь псалмы Богу, где бы ты ни находился. Поэтому Василий учит, как человек может сосредоточить свое внимание в молитве: «Если кто-либо уверен, что присутствует перед очами Божьими, каким образом он может не добиться, чтобы в молитве его чувства не рассеивались?» Итак, пусть человек подумает, что он стоит или склоняется пред взором Бога и разговаривает с ним, и это поможет ему не рассеиваться умом.
Итак, почти зримо вообразив присутствие Бога, ангелов и святых, человек в самом деле может затем позволить уму совершенно свободно двигаться, не отвлекаясь от предмета молитвы: конкретный образ позволяет человеку контролировать свою мысль. Следующий шаг этого процесса ассоциирует с духовными вещами предметы и сущности, не обязательно, на первый взгляд, «небесные». При этом используется такое средство, как герменевтическое прочтение, с помощью которого над буквальным определением или внешним видом вещи возводится ряд уровней, ведущих к раскрытию ее аллегорического, морального и мистического смысла. Этот способ соотнесения часто возвещается с помощью модели «sicut… ut», которая может быть проиллюстрирована следующим отрывком, содержащей всю «фразу» соотнесения:
Sicut enim tempore vernali, cum ad alta coeli sol incipit ascendere, et terris foecundam radiorum suorum luminositatem infundere, vegetabilia cuncta hiemali glacie constricta incipient reviviscere; animantia quoque et volatilia in antris et specubus, ac diversis quibusque latibulis abscondita, ad tantae lucis novitatem respirare incipient, ac vires resumere, et cordis laetitiam cantibus, et plausibus laetabundis ostendere; homines quoque senes cum junioribus, ejus in adventu exhilarantur; et tota superfi cies terrae decore induitur, et applaudit, ac congratulatur: sic nobis accidit, cum sole amicta virgo foecunda, Regina coeli praeelecta, ut sol fi nes cordis nostri ingreditur, et memoria ejus mentibus nostris rutilantibus absque nube infunditur; continuo namque durities omnis ad tantae lucis immensitatem resolvitur, arida cuncta rore coelestis gratiae irrigantur, fugantur tenebrae, lumen novum exoritur, et gaudiorum nobis materia immensa cumulatur. (Часть II, Глава 86, IV: 292)