Анна санааттан ордубат, бу баар дьолун амтаһыйымаары да гынна. Инньэ диэт, киһитигэр чугаһаата, умна быһыытыйбыт хатан минньигэс сыты ылан мэйиитэ эргийдэ. Ити сыты суохтуура даҕаны. Биир ырбаахыта хаалбытын өргө диэри ууруна сыппыта. Сыттыгын анныгар. Онто суох утуйбата. Үөҕэр сэгэрин сытын ыллаҕына, атын аҕайдык өрүтэ тыынан барара. Иһин түгэҕэ нүөлүйэн, саҥа билэн иһэн маппыт атын дьолун ахтан кэлэрэ. Кини, дьэ, тыллан испитэ ээ. Маҥнай уолугар көннөрү сөп түбэһэ сатаан, тугу көрдөһөрүн толороро. Онтуҥ эмиэ үөрүйэхтээх. Ол саҕана «түөрүйэ» кэлииһи дуо, киһиттэн, бэйэҥ боруобалаан эрэ билэр-көрөр кыахтааҕыҥ. Онно да талаан наада, оттон талааны арыйыахха, сайыннарыахха наада.
Талааннаах тарбах айанын саҕалаата. Урут да оннук гынара эрээри, тиһэҕэр тиэрдибэт, атыныгар ыксыыр этэ. Билигин атына аччаабытын суотугар итинтэ уһаан уһуутатар, аһара баран айакалатар. Урут айака дииртэн ордубата, билигин ол эрэ наада курдук. Ити баар – эмиэ урут-хойут диэҥҥэ тиийдэ. Санаа араарылыннаҕына эрэ бу өттүгэр сатанаҕын. Мэйииҥ эргийиэр диэри, минньигэстэн минньигэскэ тиийэр туһугар тугу да санаама, аан дойдуну биирдэ баҕас умун. Бэйэҕин эмиэ. Минньигэс түгэн уһаатар ханнык…
Уураан иһэн уурайар, таарыйан иһэн талбаарар – киириитэ-кимиитэ атын. Урут эбитэ буоллар, умса баттыа, улгумҥун ирдиэ этэ. Сол эрээри кини биир тэҥ диэни билиммэтэ. Арыт айааһыы сатыырдыы албаһырара, сороҕор эйиэхэ эрэ үчүгэй буоллун диирдии сэрэммиттии, аа-дьуо таптыыра. Киниэнэ сырыы аайы атын этэ. Ол да иһин кыыс-кыыһы аймаатаҕа, былдьаһыктаах аатырдаҕа.
Баҕар, кини орон остуоруйатын тапталга балыйбыта буолаарай? Сыһыан сыыйа-баайа сайдыахтаах дииллэрэ. Тоҥуй кыыс иннин ылаары өр эрэйдэммит эр бэрдэ ордук ыанньыйар үһү. Кинилэр киэннэрэ оһуобайын оһуобайа, омуна да бэрдэ. Эмискэ саҕаламмыта уонна оннук эмискэ бүппүтэ. Хал буолан баран, быраҕыа буолуо бырахпакка сылдьыбыта буоллар дуу? Эс, ол ордук ыарыылаах ини.
– У-о-һо-уой…
Тохтуу түс даа…
– Уой, өссө… ынырыктык баҕардым.
Урукку-хойукку сити түгэҥҥэ силбэһэн биир минньигэс буолла. Аанчыкка суох Анна Афанасьевнаҕа баара, эмиэ да урукку Аанчык эр киһи элээмэтин мин аҕай дэттэ. Тыын быһаҕаһынан тыына-тыына: «Өссө!» – дии-дии өрө татакалаан бара сыһартан нэһиилэ туттунара хайдахтаах да хайҕалтан, аатталтан ордук күүстээх. Киһитэ син саныыр санаалааҕа буолуо да, эр киһи диэн киниэхэ иһэ-таһа таабырын, букатын туһунан элэмиэн. Бэйэтин ис өттүгэр араас өҥүнэн арылыйа оонньуур аан дойдутун эрэ өрө тутар. Оттон эр киһи? Саныыр санаалааҕа буолуо дуо?
Кини санаатын сах сиэтин. Атына наада билигин…
Иһэ-таһа таабырыны, оттон, хаһан таайа оонньуубут? Тук-тук, ээй, эр киһиэ, бааргын дуо?
Күн аайы арааһа атынынан солбуллубут. Киһитэ аны дуоспуруннаах. Уонна? Эркин курдук эрэниэ этэ дуо, бу билиҥҥитин?
Эркин курдук эрэнэр туох үчүгэйдээх үһү. Дьахтара бүк эрэнэр киһититтэн хал буолан халбарыйдаҕа ол. Ытыс үөһэ сырытыннарбыта да быыһаабатах, тарбахтарынан да таарыйыстахтарына уокка оҕустарбыкка дылы буолар «уостубат тапталлара» да аахсыллыбатах. Сыһыан диэн оонньуу эбит буоллаҕына, сайдан иһиэхтээх. Тохтоло суох сайдан ханна тиийэҕин? Сайдыбыт таҥнары сурулуо турдаҕа. Оонньуу саҥардыллан иһиэхтээх. Киһи диэн кыылтан уратыта диэн сонумсах.
Бас иһинээҕи балыыҥка бэрт баҕайыны бүөлүү түстэҕэ үһү. Уоту умулларан баран утуйардыы, санааны кыйдаан баран таптаһыллыахтаах быһыылаах.
Анна Афанасьевна бэлиэр утуйбут иһэ-таһа таабырын киһитин, дьэ, имэрийэрэ киирдэҕэ үһү. Кыахтааҕа буоллар, утуйа сытар уолаҥҥа анаан ода суруйуо эбит. Дьэ, субу түгэҥҥэ кинини баҕаҥ хоту таптыаххын сөп. Оҕо оннугар оҕо, оонньуур оннугар оонньуур киһигин. Санааҕынан былыр үйэҕэ айбыт минньигэстэй тылларыҥ, дьэ, сааһыланан салгыҥҥа суруллуохтара. Эйиэнэ эрэ буолан ылбыт эр киһигин хоһуйаллар эрээри, эн фантазияҕынан тупсарыллыбыт уобараһын өссө киэргэтэн биэриэхтэрэ. Утуйа сытааччыга илэ хаһан да хатылыаҥ суоҕа ити кистэлэҥ тыллары.