Куаклыкны чыгып юл аермасына җитәрәк ул атын адымга калдырды. Мин куып җиткәч сүз башлады:

–Нәрсә, җайдак, әллә куып җитеп булмыймы? Без дөрес барадырбыз бит?

–Дөрес барабыз, иптәш полковник, елгага кадәр (Россета елгасы) туры барасы, – дидем мин, атымны алар белән янәшә тотып.

Шунда ул миннән сораша башлады:

–Кайдан син, җайдак, исемең ничек?

–Татарстаннан мин, иптәш полковник, Әхмәт Рафиков булам…

–Татармени? – диде ул татарчага күчеп. –Казаннан түгелсеңдер бит?

–Юк, иптәш полковник, Чистай ягыннан мин.

–Мишәр икәнсең, кайда эшләдең, семьяң бармы? – диде ул миңа, янә бер кат баштан аяк карап чыгып. Шунда мин аның күкрәгендә ике сугышчан кызыл байрак ордены балкыганны күреп алдым. Мин үземнең укытучы булуымны, семьям, әти-әнием, туганнарым турында кыскача сөйләп бирдем. Ул минем хатлар алуым белән кызыксынды, авыл хәлләрен сорашты.

Аның бу минутта күңеле шактый шат булуын, үзенең дивизия командиры булып килүеннән бик канәгәт икәнен күрдем. Мин үзем дә аның кайсы яктан булуы белән кызыксындым. Ул үзенең Башкортыстанда туып үсүен, семьясының Бәләбәйдә булуын, граждан сугышында катнашуын, Казанда хәрби мәктәбендә укыганын сөйләгәне хәтеремдә.

…Берничә көн үткәч мин аны 1086- полкта туры китердем. Ул полковник Матвеев янында иде (полк командиры). Шунда ул полковник белән сөйләшүен өзеп: “Как дела, конник?” – дип кенә булса да минем хәлне сорашып алган иде.

Шуннан соң, атна – ун көннәр, миңа аның белән очырашырга туры килмәде. Хәтеремдә, безнең полкларны августның уннары тирәсендә Ресетта артындагы Милеево, Хвостовичи юнәлешеннән алып, сул флангка, Карачев юнәлешенә күчерделәр. Дивизия штабы иске урында калды. Икенче көнне үк без Карачев юнәлешендә разведка сугышлары башлап җибәрдек. Ул уңышлы булып чыкты. Бу көннәрдә безнең 11 нче армияне Брянский фронтына күчергәннәр иде. Район үзәге – Одрино һәм берничә авыл азат ителде. Полклар шактый алга киттеләр.

Хәтеремдә, 13-август киче. Миңа Утищев белән икебезгә дивизиянең КПсына атлар белән сакка басырга боерык булды. Дивизия штабы иске урында калганлыктан, КП белән штаб арасында телефон элемтәсе өлгермәгән иде.

Кухняга барып ашамлыклар алдык та (сухой паек) юлга чыктык. Ике якта анда-санда яш наратлар үсә. Үрне менеп җиткәч, алда, унбиш-егерме чакырымга җәелгән үзәнлек күренде. Үзәнлекнең аргы читендәрәк Калачев шәһәре шәйләнә. Шәйләнә дип әйтүем шуның өчен, 14-августка каршы кичне шәһәр өстен кара төтен каплап алган иде. Алга китеп шуны әйтә алам, калдырып китәселәрен сизү белән фашистлар август башында ук көчле террор башлап җибәргәннәр. Берничә йөз кешене Германиягә, каторга хезмәтенә алып киткәннәр. Каршы килүчеләрне, качып калганнарны тотып алып атканнар. Шәһәр управасы каршында дар агачы ясап бертуган Нестеровларны асып куйганнар. Промышленность биналарын, таш өйләрне шартлатканнар, агач өйләрне яндырганнар. Шәһәр ут эчендә иде.

Дивизиянең КПсы (командный пункт) артык аерылып тормый торган, артында вак наратлар үскән калкулык өстендә иде. КПга килеп җитү белән мин Утяшевне атлар янында калдырдым да блиндажга төштем. Дивизиянең элемтә начальнигы майор Громовка үзебезнең килүебез турында рапорт бирергә блиндажга керсәм, анда дивизия командиры полковник Бахтизин, артелерия командиры полковник Агафонцев, разведка начальнигы капитан Юмашев нидер тикшереп утыралар. Мин полковник Бахтизин каршына бастым да, хәрбиләрчә честь биреп, майор Громовка мөрәҗәгать итәргә рөхсәт сорадым. Бүгенгедәй хәтеремдә, Әхтәм Мөсәлимович мине баштан аяк кичерде дә, мыек астыннан гына елмайгандай итеп:

–Обращайтесь! – диде.

Аның бу карашында: “Молодец, шулай кирәк!” – дип, яратып караганын сиздем шикелле. Мин майорга таба борылып, анарга үзебезнең килүебез турында рапорт бирдем. Ул атларны кая куюыбыз турында сорады. Мин куаклар эчендә рядовой Утяшев белән калуын әйттем. Майор миңа КП да булырга кушып китәргә рөхсәт итте. Шул вакыт Әхтәм Мөсәлимович: