– Эс, суох, мааҕын эрдэ били сараҕар сиппиирин сүгэн пуордун диэки баран эрэрэ… – Аппырыыс, бөппүрүөскэтин күүскэ обороот, тыастаахтык эҕирийдэ.

Ити икки ардыгар үс бөдөҥ бэйэлээх уола хааннара маҕаһыын дьиэ хаҥас өттүттэн тахсан, ыллык суолу батыһан, оол көстөр дьиэлэр диэки сорунуулаахтык сулбу хааман аастылар.

– Хата, бу үчүгэй эбит. Тарыыса тэлгэһэтин тарбаатаҕына, бука, сөмөлүөтэ булгуччу кэлэрэ буолуо ээ, – Морууса күлэн кэҕийдэ эрээри, хараҕын кырыытынан били дьону, субу ааһан истэхтэринэ сиирэ-халты көрөн кэбиһэн, сирэйдэрин да дьүүллээн өйдөөбөккө хаалла.

Кини барахсан бэркэ мунаарда. Кимнээх сылдьар баҕайыларай, бу үлүгэр ардахха хаһан кэлэ охсубут буоллахтарай диэн иһигэр түргэн бэйэлээхтик ырыта, санаатын ыырын лаппа ырааҕынан анаара оҕуста. Дьүһүннэрин да көрбүтэ буоллар, атыҥырыах чинчилээх ээ, быһыыта. Тоҕо эрэ таҥастара-саптара биһиги эргин дьонтон атын бэйэлээх. Бу үлүгэр хомуур, быйаҥ саҕана хайдах буолбут эр киһи итинник мааны бинсээктэнэн баран бөһүөлэк устун хаамтаҕай? Ити аҕамсыйбыт киһилэрэ хамыһаардыы балачча улахан бартыбыаллаахха дылы. Өрө тарааммыт хойуу баттаҕа сөбүгэр да сиккиэргэ омуннаахтык өрүкүйэрин Морууса бэркэ атыҥыраата. Итинник көп түүлээх төбө бу эргин баарын… дьэ, чахчы мунаарда ээ. Оттон икки атына лаппа эдэр кэриҥнээхтэр эрээри, өссө ааһа баран эттэххэ, букатын оҕолор быһыылаах. Тутталлара-хапталлара оннук. Атыллыыллара атылыы эрээри, тоһоҕо курдук үрдүк бэйэлэригэр субу саҥардыы эт туппут буолан, тобуктара хайдах эрэ уһуктааҕынан токуҥнаһар курдукка дылылар. Кыанар эрэттэр быһыылаах эрээри, эбээ барахсан элбэҕи билбит харахтара чахчы олус эдэрдэрин эрдэттэн бэлиэтии көрдүлэр. Бэйи эрэ, буолбутун да иһин, дьикти айаннаах уолаттар эбит. Эмиэ дьоҕус бартыбыалга маарынныыр, туох хаппыт диэн ааттааҕа буолла, кыра чымадаанныҥыны туппуттар. Бу эргин итинник мал атыыламмытын киһи истибэт. Баара буоллар, биирдэ эмэ көстүө эбитэ буолуо.

Дьэ, диэ. Этиэх иннинэ, көрүөх бэтэрээ өттүгэр кими-тугу билбэтэҕэ баарай. Оттон бу сырыыга Морууса баабыска аата-суола «алдьанарыгар» тиийдэ, саҥата суох барда. Били дьону хаамалларыттан-сиимэллэриттэн таайаары көрө сатаата да – мэлийдэ. Эмээхсин биир үксүн онтуттан лаппа мунаарда, хайаларын да бу диэн билбэтэ. Инньэ гынан киэҥ хардыылаах эрэттэри сыыры түһэн ыраатыахтарыгар диэри батыһыннары одуулаата. Онон Аппырыыс оҕонньор тохтоло суох тугу эрэ кэпсиирин, бэйэтин мучумааныгар буолан, дьүүллээн истибэтэ даҕаны.

Ити икки ардыгар эмискэ, хантан да кэлбитэ биллибэккэ, үрдүлэринэн АН-2 барахсан бу көтөн тигинэтэн кэлэн, били Тарыыса баар сирин диэки намтаан барда. Тыаһа, бидигирээн-бидигирээн баран, түргэн үлүгэрдик хам баран, соҕотохто мэлис гынна.

– Бай, доҕор, тугун тиэтэйбитэй, килиэп да кэлиэн иннинэ кэлэр дьарапалаан буолла ээ. Тарыыса табаарыс, тиэргэн тойоно Тарааһап Бөтүрүүс, баччааҥҥа диэри тарбыыр үлэтин бүтэрбэтэх муҥа буоллаҕа дуу. Тугун бэрдэй, саатар кини биллиэх эбит, – диэн Аппырыыс мунаарбыттыы халлаанын мыҥаата.

– Оҕонньор, бөлүүн ол-бу куһаҕан тахсыбыта иһиллибэтэҕэ. Кэлиэхтээх кэлэн түстэ ини. Хата, бэрт эбит диэххин, ардахха хаайтарбыттары ити аата бүгүн таһыыһылар, – диэн, баар балаһыанньаны бэркэ быһаарбыттыы туттан, Морууса ойон турда.

Оройуон кииниттэн, дьэ, сонун бөҕө кэлбитэ биллэр. Хоп-сип хонноҕуна эргэрэр. Оттон имиллибит-тэпсиллибит этэрбэс курдук эргэ сураҕы онтон-мантан тонохтоһору Морууса сэҥээрбэт. Саҥаттан тоҕо матыай, ол иһин, сорунан туран, сөмөлүөт лиҥкинээн кэлэн субу түспүт пуордугар суһаллык ыстанарга сананна. Дэриэбинэҕэ тахсан иһээччилэри аара да көрсөн, таарыччы ылахтаһан ыйыталастар, кырдьык, син элбэҕи сомсуохтаах. Онтун барытын мунньан лааппытыгар кэлэн ыһа-тоҕо кэпсээтэҕинэ, саатар Аппырыыс сэҥээрэр ини, доҕор.