«Ээ, аттынааҕы ыаллар ыттарын оҕото сылдьар ини», – дии санаабытым.
Сарсыарда туран көрбүппүттэн хайдах эрэ сэрэхэдийэ санаабытым, дьиэ хаптаһын истиэнэтигэр сыста саһаан сааһыланан турара, ыт даҕаны, туох даҕаны хайдах да истиэнэ икки саһаан икки ардыгар батан киирэн тыаһыыр кыахтара суоҕа. Урут истибит кэпсээммин өйдүү биэрбитим: бу сиргэ олохсуйан олорбут ыччаттар сылтан сыл ахсын көҕүрээн иһэллэрин туһунан, туох эрэ биллибэт биричиинэнэн араастык быһыыланан, көҥүл өттүнэн олохтон бараллар эбит. Былыргы үһүйээннэртэн кэпсэнэн кэлбитинэн, урут манна эбэҥкилэр олорбуттар. Бу сиргэ эбэҥки удаҕаннара харалла сыталларын туһунан барбах кэпсэтэллэрэ. Былыргы аппа туһунан эмиэ туох эрэ кэпсээн баара: өрүс салаатыттан тахсан, уута уолан, былыр үйэҕэ хатан-кууран турара, хойуутук үүммүт мастар тулалыыллара. Сэбиэскэй кэм саҕана ити эргин субу аҕай ыал буолаары сылдьыбыт кыыс суорума суолламмыт эбит. Бэрт хойукка диэри моҥнубут быата турбутугар оҕолор Тарзан буола оонньуу сылдьыбыттарын дьонноро билэн тохтоппуттар дииллэрэ. Аҕыйах сыллааҕыта эмиэ ити сиргэ биһиги уруккуттан билэр көнө майгылаах эдэр уолбут, туох хара дьайдаах санаа киирбитэ эбитэ буолла, бэйэтин дьаһаммыт этэ, сурук да хаалларбатах, кимиэхэ да тугу да эппэтэх…
Дьон-сэргэ былыргы аппа таһынан ааспат буолбуттара. Төһө кырдьыга эбитэ буолла, киһи кэнниттэн ким эрэ хаамар курдук, туох эрэ күлүктэр көстөн ааһаллар дэһэллэрэ.
Быйыл саас тиэргэммит иһигэр үүммүт былыр үйэҕэ хам хатан хаалбыт улахан маһы охторбутум. Аарыма улахан хам хаппыт мас тэлгэһэ ортотугар үүнэн турара киһи кутун-сүрүн баттыыра. Испэр аны былыргы ойууннар мастара буолаарай дии саныырым эрээри, туох да куттала суох ини диэн бэйэбин уоскутунарым. Киһи сөҕүөн курдук, ол маһы суулларбытым кэннэ, хайдах эрэ барыта оруноннугар түһэн хаалбыта: ким да хаамара, тыынара иһиллибэт, ким эрэ баар быһыылаах дии саныырбыт сүппүтэ. Уубутун аймаабыт, олохпутун долгуппут, кэтэнэ-манана сылдьыбыт куттал санаабыт ити хам хаппыт мастан буолуо дуо?! Санаабар эбитэ дуу, көннөрү сөп түбэһии эрэ эбитэ дуу, чахчы туох эрэ көстүбэт күүстэр бааллара дуу?!
(с) К.В.
Иэдээннээх иэстэбил
Аллараа Бэстээхтэн саҕалаан, «Халыма» сүрүн айан суолун кыйа хортуоска буолалара хойуутук көстөллөр. Дэриэбинэ олохтооҕо буола хорута сылдьыбыт. Урукку буолатын кэҥэтэр санаалаах турунан туран үлэлээбит. Арай сир хорутар тэрилэ туохтан эрэ иҥнэн, тыраахтырын тохтотон, түһэн көрөн баран, соһуйан тиэрэ кэлэн түһэ сыспыт. Киһи дьардьамата хостонон тахсыбыт, төбөтүн уҥуоҕа эчэйбэтэх. Отой былыргы көмүү быһыылааҕа: кыыл тириититтэн тигиллибит таҥаһа, дьардьаманы буортан ороору гыммытыгар илдьирийэн тырыта барбыта, онтон киһитин уҥуоҕун сэрэнэн хостоон, чөкө сиргэ уурбута, үлэтин бүтэрэн баран, төттөрү көмөр санаалааҕа. Киэһэлик тус арҕаа диэкиттэн хойуу былыт тахсан, ардыырдыы оҥостубута. Тырахтарыыс дьиэтигэр ыксаан, киһитин кырамтатын дьаһайа барбатаҕа, сарсын да оннун булларыам дии санаабыта.
Сонунун кэпсээн, дьонун куттарын ыыталыы сыспыта, ардах уһун түүнү быһа аа-дьуо тохтообокко түһэ турбута. Нөҥүө сарсыардатыгар буолаҕа кэлэн, киһитин көрдүү сатаабыта да, булбатаҕыттан хайдах эрэ ытырыктата санаан, көлөһүнэ сарт түспүтэ. Үлэлээн бүтэн баран, өссө көрдүү сатаабыта да, туох да суоҕа.
Үһүс күнүгэр киһилэрэ үлэлии барбыт уонна дьиэтигэр кэлбэтэх. Дьоно күүтэ сатаан баран, буолаҕа кэлбиттэрэ, аҕаларын тыраахтыра кураанах турар эбит. Буола хорутар тэрилин салбаҕа хайыы үйэ хаппыт хааннааҕын көрөннөр дэлби уолуйбуттар. Ити миэстэттэн тэйиччи соҕус саҥа хорутуллубут буорга аҕаларын сэймэҕэ сытарын булбуттар, буола хорутар тэрил көрүөхтэн эрэ ынырыктык илдьириппитэ олус дьулаан көстүү этэ… Туох хара дьайдаах киһитэ дуу, дьоно дуу бу айылаах туох иһин маннык кэбилээбиттэрэ буолуой диэн, буруйдаахтары көрдүү сатаабыттара да, туох да сибики биллибэтэҕэ. Арай бу эргин олорор айылҕаттан айдарыылаах киһи эппитинэн, былыр буола саҥа кэҥэтиллэн, хорутуллубут миэстэтигэр удаҕан дьахтар олоро сылдьыбыт эбит.