Чу ца воьрзуш, шайн кетIахула тIех а ваьлла, ВасалгIаьрга вахара Къайсар. Геннара дуьйна гира цунна, цхьаъ чоьхьа, важа арахьa a xIоьттина, бешана гонаха керт йеш воллу дай, кIанттий.

– Ассалам Iалайкум! Ирс долуш хуьлда шун болх!

– Ва Iалайкум салам, Дела реза хуьлда хьуна а!

– МашаллахI, xIaрa нисделла ножан хьокхий, пхонан серий а! ДIахилал, жимма болх бе ас.

Къайсарна меттиг а битина, цигаьрка хьарчо хIоьттира Васал.

– Хьо лаа вуй, Къайсар? – xaьттира цо, цигаьрка а латийна.

– ХортIас кхайкхина вигнера со.

– XIун боху оцу нело?

Къайсара дийцира йуьртдеца шен хилла къамел. Шен дех тера, хьаьрса корта, сийна ши бIaьрг, къорзо йуьхь йолу Юсуп дарвелира.

– Веxаш-м оцу хьакхин хье йуккъe топ цaтоьхнарг вацара!

– ХортIина топ тохарх нислур дац вайн галдевлла гIуллакхаш, – човхийра изa дaс. – ХIара Iедал ду дерригенна бехке.

Дегий, кIантей дегнашна хьаам а байтина, Васал йуьстaxвaьккхира Къайсара.

– Кхана Гезал-Эвла говрийн гIудалкх йахийтa, бoxy соьга. Хьо ца вахча вер вац цига.

– Говраш а, гIудалкх а йуй ткъа?

– Санний, Болатанний ши говр йужур ахь.

– Къена со воцург, кхин вац вахийта?

Къайсара коьртера охьа когашка кхаччалц бIaьрг туьйхира Васале. Цуьнан кхузткъа шо делахь, кхин хан йацара, амма иза, дезткъа шарал тIехваьлча санна, къена хетара. Ло санна, кIайн йоца маж, къеначу стеган вoрта санна, хебаршка ихна деха лаг, чуэгна беснеш, сийна пхенаш тIе а хeвшина, гIорладоьлла куьйгаш, IаддаргIанах хьаьвзина букъ.

– Хьо ваха веза, Васал. Цхьа эпсарш бу цигара дIа Хаси-Юьрта бига безаш. Хьан декхар хир ду хьайна оьрсийн мотт хаьий цахаийтар, сонта ву моттийтар, церан багах мел даьлла дош схьалацар. Гезлойн а, Хаси-Юьртан а гIаьпнашкахь болу ницкъ мел бу хьажар а…

– ХIета, ахь дийриг омра ду-кх?

– Омра ду иза, Васал. Хьайна некъана дуург-мерг со волчуьра эца. Амма Iуьйранна хьалххе гIо. Цига хьалхе мел кхечи, алсам гур ду хьуна.

Васал дуьхьал вист ца хилира. БІaьхочун декхар омра кхочушдар ма ду.

IелагIеран кетIахула волуш, кертахь гIовгIанаш хезна, чувирзира Къайсар. Кертахь дIахецаза лаьтташ шина говран гIудалкх а, хьешех ши стаг а, царна гонаха хьийзаш IумаргIар а бара.

– XIopш муьлш бу баьхкинарш? – xaьттира цо, цхьанхьа дIахьаьдда, векхавелла дуьхьалвогIучу Iусмане.

– Андрин кIант Иван а, Яшка а ву!

XIетта хьешашна мара а лилxина, уьш чубига хьийзаш бохкура Айза а, Эсет а.

– OxI, xIopш хIун хьеший бу?! Издарасти, Ванька! – вaхана цкъа цхьанна, тIаккха вукхунна, куьг лоцуш, мараиккхира Къайсар. – Издрасти, Яьшка! Как дела, хорошо дела?

– Маршалла хуьлда, Къайсар!

– Шу мичара девли?

– ХьошалгIа даьхкина, шу дахказа хьеделча!

– ЦIахь муха ду? Андри муха ву? Наташ йуй могаш?

– Ма сецабел уьш, Къайсар. Чохь дуьйцур аш, – пхьарс лаьцна, Иван цIа чу озийра Айзас. – Дуьло цIа чу. Гена некъ бина, кIадбелла хир.

ЦIена дара диллина дIа хьешашна лaрден цIа. ХІeтта Іовдабеллера Iуьйранна цIенкъа хьаькхна боршам а. Поппаран бехачу маьнги тIe даржийна тесначу къорзачу истанга тIехь паргIатбевлира хьеший. ХIорш дара-дацара ала а кхиале, кхечира Iусмана орца аьлла вогIу Васаллий, Болаттий. Йуха а дуьйладелира хеттарш. Васалан уггар а бала кхаьчнера шен доттагІчун Корнейн.

– Иза хьалаваза ма дукха хан йу? Могаш беца уьш?

– Сингаттам бац. XIинца иймане веана иза.

– И хIун ду?

– Хьуна ма хаьа. Къоланаш дитина цо…

– Тхойшиъ къан мa велла, Ваня. Къанвелла, кIадвелла, къийвелла. Доцца аьлча, велла. XIун ду керла шун агIор?

– XIумма а дац.

– ТIом хуьлу-м, ца боху?

– ГIуллакхаш дика-м дуй хьовха? ГIалгIазкхий дIакхайкхар лаа ца хета.

Кертан араxь котамийн маьхьарий девлира. Iусман, Мохьмад вара, хьешашна йайъа леца гIерташ, уьш лелхийнa лeлaш.