Билигин оччотооҕуттан үлэлиир биир идэлээхтэрим: «Бастаан саныырбыт: «Кэпсиэ» аҕыйах олус үчүгэй биэриини оҥорон баран тохтуо. Тиэмэлэрэ да саҥаттан саҥа айыллан иһиэхтэрэ суоҕа уонна үлэһиттэр, биллэн турар, эстиэхтэрэ диэбиппит. Онтубут арай сылтан сыл баран испиккит. Хайдах эрэ билиниэх, ытыктыах санаабыт кэлбитэ», – диэн, хайдах баарынан этэр буолбуттарыттан испэр астынабын. «Хотугу сулус» телерадиокомпания салайааччыта Татьяна Гоголева: «Эн кэлэҥҥин барыбытын өрө тардыбытыҥ, бары биэриилэрбит хаачыстыбаларын тупсарарга кистии-саба күүскэ кыһаллан барбыппыт…» – диир.

Оттон хампаанньа салайааччыта Харлампий Дьяконов: «Ити ылбыт тэтимҥитин кытаатан тута сатааҥ. Эһиги, айар дьон, түһүүлээх-тахсыылаах буолааччыгыт, онон мин сэрэнэ саныыбын», – диэбитэ. Салайааччыттан биирдэ итинник өйөбүлгэ маарынныыр этиини истэн турардаахпыт. Ол эрээри, билигин санаатахпына, мин биир, эмиэ да хайҕаллаах гынан баран, эмиэ да бэйэм туспар охсуулаах итэҕэстээх эбиппин: ол үлэбин барытын тус бэйэм эрэ иилиирим-саҕалыырым, тэрилтэ мунньахтарыгар сылдьыбатым (соло да суох курдуга), ханнык эрэ түгэннэри хампаанньа салалтатынан быһаартарары ирдэспэтим. Бэркэ буоллаҕына икки ыйга биирдэ тустаах дириэктэргэ киирэммин сүрүн түгэннэри быһаартарарым уонна барытын бэйэм өйбүнэн-санаабынан, сырабынан солоон, инним диэки бара турарым. «Бэйэҥ кыайыах буоллаххына» диэн былаах туттарбыттарын хайдах баарынан толорор киһи буолбуппун. Инньэ гынан, салалтаҕа киирэн-тахсан баар-

бын биллэрбэт эбиппин, ол майгыбын салалта тула сылдьалларын сөбүлүүр, «олус аатыран эрэр» Сайаҕа үтүөнү санаабат дьон бэйэм утары туһаайалларыгар тиэрдибиппин. Холобур, Саҥа дьыл саҕана: «Бириэмийэ бөҕө ыллыгыт дуу? Итиччэ элбэх чааһы толорор дьоҥҥо ботуччу биэрдэхтэрэ?» – диэн ордугурҕуур хабааннаах ыйыталлар. «Ханнык бириэмийэ?..» – «Оттон үлэһиттэргэ сыл түмүгүнэн бириэмийэ түҥэппиттэрэ дии…» Оннук сураҕын эрэ истэн матыы элбэх этэ. Биэриим мэлдьи «Сонуннар» кэннилэриттэн киэһэ тоҕус чааска тахсар. Ол иһин саҥа бырагырааманы көрө барбакка, быһа эфиргэ дьону ыҥыран баран, ох курдук оҥостон устуудьуйабар олоробун. Арай биһигини холбооботтор. Ыйыталаһан билбитим, бырагыраамаҕа 22.30 чааска туруорбуттар. АСК диэн эфиргэ тахсааһыны хааччыйар салаа бырагырааманы эрэ билинэр. Ханнык эрэ хатылааһын уһун-киэҥ биэрии кэнниттэн үлэ дьоно утуйбуттарын кэннэ били сыралаһан бэлэмнээбит саҥа биэриибин дьэ таһаарабын, бүтэн баран ыалдьыттарбын атаартаан, дьиэбин түүн үөһэ булабын. «Холбос» уопсайыгар саатар кытаанах баҕайы вахтердар олорор этилэр, түүн 12 чаас кэнниттэн ааны аспакка элбэхтик сордообуттара…

Оннук, дуона суох курдук эрээри, биир күдьүс көхтөөх үлэни бүдүрүтэр, ардыгар мөлтөтө да сыһар элбэх моһоллор көстөн иһэллэрэ. Ону мин тутатына туораттарары, ирдэһэри эмиэ ситиспэт эбиппин. «Һуу, хата биэриим онтон энчирээбэккэ таҕыста ээ, этэҥҥэ буоллубут» диэбит курдук, аһаран иһэр этим.

Мин уонча сыл Сунтаар устуудьуйатыгар үксүн быһа эфиргэ олорбут уопутум, үөрүйэҕим быыһаабыта диэн эттим. Ол эрээри оннук үөрүйэх, кырдьык, хас эмит ыйынан-сылынан кэлэр дуо? Эбэтэр итиниэхэ айылҕаттан дьоҕур эмиэ баар буолар дуу?

Ити ыйытыыга хоруйдаары мин 1991 сылга төннүөхпүн баҕарабын. Төһө да дойдуга ыһыллыы араллаана буола турдар, олох сайдыытын саҥа, сонун, чэбдик тыала оччотооҕу эдэр дьон өйдөрүн-сүрэхтэрин өрүкүтэрэ. Өрөспүүбүлүкэ хас да улуустарыгар олохтоох тэлэбиидэнньэлэр диэн тэриллэн үлэлээн барбыттара. Бу устуудьуйалар салалта толкуйунан буолбакка, биир-икки энтузиаст дьон кыһамньыларынан «аллараттан инициатива, көх быһыытынан» тэриллибиттэрэ. Ол дьонтон үгүстэрэ, таах даҕаны, эстээри турар хомсомуол райкомугар тирэҕирбиттэр этэ. Устуудьуйалар бастаан Мэҥэ Хаҥаласка, Үөһээ Бүлүүгэ үлэлээбит сурахтара иһиллибитэ. Өтөр буолбатаҕа, Сунтаарга Василий Осипов уонна Владимир Спиридонов диэн «диплома суох инженер», «төбөлөөх» уолаттар видеокиинэлэри көрдөрөн барбыттара, эҕэрдэлэр, биллэриилэр баар буолбуттара. Олохтоохтор олус сэргээбиттэрэ, бэйэ тэлэбиидэнньэлэнэрин туһугар харчы хомуйар түгэҥҥэ да, кырыымчык хамнастарын сыыһыттан кырыйан ылан бэрсэллэрин кэрэйиэ суох курдуктара. Улуус дьаһалтата, баһылык Александр Петров саҥа сүүрээни өйөөн, саҥа тэрилтэ кэскилигэр эрэнэн бастакынан тирэх буолбутун, уолаттар Москванан, Киевинэн баран аппаратура ылан кэлбиттэрин туһунан сэргэх кэпсэтиилэр тахсаллара. Миэхэ ол салгынынан кэлэр «хартыыҥка» хайдах оҥоһуллара, экраҥҥа хайдах бэриллэрэ өйбөр олох батан киирбэтэ, ити тэрилтэ дьоно миигиттэн олус ыраах, уустук эйгэҕэ сылдьар курдуктара.