Төһө да саҥа бас билээччилээх, саҥа салалталаах буолбуттарын иһин, хас биирдии бөдөҥ корпорациялары, улахан хампаанньалары Саха сирин дьонугар-сэргэтигэр сирэйдэринэн хайыһыннарар сыалы-соругу туруорунуоҕуҥ.

Биһиги сирбитигэр аҥардас АЛРОСА эрэ баар буолбатах. «Транснефть», «Газпром», «Сургутнефтегаз» курдук аан дойду ырыынагар тарбахха баттанааччылар эмиэ бааллар. Чоҕу хостооччулар эмиэ аан дойдуга тахсыылаахтар. Күндү тааһы, көмүһү хостооччулар сэбиэскэй кэмнээҕи көрдөрүүнү аһардылар, барыстара баһаам – көмөлөһөр иэстээхтэр. Бары Саха сирин сайдыытыгар кыттыһар кыахтаахтар.

Бүттүүн Арассыыйа Төрүт Сокуонугар баар «Сир итиэннэ сир баайа туһааннаах төрүт омуктар олохторун-дьаһахтарын тупсарарга тирэх быһыытынан туттуллуохтаах» диэн сүрүн балаһыанньа үлэлиэх тустаах.

Онно биһиги былааспыт кыһалларын, уопсастыбаннас кыттыһарын, ирдиирин эрэйэр кэм үөскээтэ.

Саха дьонун уонна хотугу омуктар төрүт дьарыктарын, өбүгэ сиригэр бырааппытын көрөр, бултааһын уонна балыктааһын туһунан сокуоннары өйөөһүн уонна анал программалар күүһүрэллэрин ситиһэр сорук турар.

Бу хайысхаҕа судаарыстыба бэлиитикэтин саҥардыыга ураты суолтаны орто саастаах дьону, өбүгэлэрин уонна төрөппүттэрин дьарыгын салгыыр эдэр ыаллары, ынах, сылгы, таба иитэр дьону өйөөһүҥҥэ ууруллуохтаах.

Үүнэн иһэр үлэһит ыччат өбүгэтин сирин-уотун харыстаан илдьэ хаалыахтаах, тыа хаһаайыстыбатынан уонна булдунан дьарыктанар учаастагы, нэһилиэстибэ быһыытынан кэлэр сири бэйэтин өйүн-сүрэҕин ууран туран баһылыырга дьулуһуохтаах. Саха сирин үрдүнэн сиртэн уонна ойууртан, ол иһигэр сир баайдаах хайалартан быһа астаран ыларга бэриллибит кыаҕы тахсан иһэр көлүөнэ туһаныах тустаах.

Аныгы кэм ирдэбилигэр сөп түбэһэр олоҕу-дьаһаҕы тэринэр уонна тыа сиригэр сайдыыны аҕалар туһуттан дьоҕус тэрилтэлэри, олохтоох тутуу индустриятын базаларын тэрийэр сөптөөх (бэйэтигэр бетону уонна бетон блоктары оҥорон таһаарар тэриллээх; бытарытар уонна араарар тэриллээх кумах уонна щебень таас ылар карьердаах). Оччоҕо улахан кыамталаах массыыналаах олохтоох дьоҥҥо эбии үлэ үөскүөҕэ. Бу саас-сайын эмискэ тутуу матырыйаалыгар, бурууска, эрбэммит маска сыана икки төгүл, онтон тахса үрдээн, саҥа дьиэ тутуутун ороскуота аһара барда. Кэтэх ыал дьиэтин бурууһун маһынан тутуохтааҕар, таастан туттара ордук чэпчэки буолан эрэр.

Чугас, тэйиччи даҕаны баар хайабыт тааһын таҥастаан таһаарар технологияны баһылыыр кэскиллээҕин өйдүөҕүҥ, хамсаныаҕыҥ. Манна Алдан эҥэр үөскээн, тахсан сытар диопсид уонна дунит боруодалары, улуустарга баар атын таастары туһаҕа таһааран, үйэлээх, сылааһы үчүгэйдик тутар тутуу матырыйаалларын бэйэбит оҥорору ситиһиэҕиҥ.

Биһиги сайдыылаах олох таһымыттан (цивилизацияттан) хаалан иһэрбитин кыбыстыбакка эрэ билинэр кэммит кэллэ. Дьокуускай куорат 17-с кыбаарталыгар онон-манан туалеттар таһырдьа тураллара – цивилизация биһиэхэ суоҕун көрдөрөр.

Улуус кииннэригэр, дэриэбинэлэргэ төһө дьиэҕэ сылаас туалет суох да – оччонон цивилизация суох.

Икки этээстээх мас дьиэлэргэ электричество тардыытын туруга мөлтөҕүттэн баһаардар буолаллара цивилизация ирдэбилигэр сөп түбэспэт.

Киин куоракка уулусса кытыытынан ардах уутун аһарар канализация суоҕа аныгы кэм таһымыгар тахса иликпитин туоһулуур.

Уулусса аайы таас тротуардаах буолары итиэннэ бадараан, быыл куоракка, улуус кииннэригэр суох буоларын ситиһэр сорук туруохтаах.

Биһиги бу хаалыыбытын кистии-саба сылдьыбаппыт ордук. Баары баарынан аахсан, ааҕан-суоттаан онтон хайдах тахсары толкуйдуох-тобулуох тустаахпыт.

Цивилизация хаалынньаҥыттан тахсыы – билиҥҥи кэм ирдэбилэ. Бу – былаас бары араҥатын иннигэр турар аныгы ирдэбил.