Iелина хетарехь, и Хьомсуркъа кхета а, къарвала а дагахь вацара.

– Хьуна атта ду иштта ала! – мохь хьоькхура цо. – Шун долахь туька а, хьераш а, аннаш доху чарх а йу. Со къен-миска стаг ву, Овхьад. Шу санна, хьал долуш велахьара, со а ваьлла хир вацара ахь буьйцучу новкъа!

– Со да волуш сайн дегI доцург хIумма а дац, Хьомсуркъа. Ахь багарбина бахам сан вешин Iабдин бу. Цунах цхьа тилор-тай а, цхьа хьостам а суна оьшуш а бац. Хьо къен-миска ву бохуш, нахана мохь а ма хьекха. Хьо къен-миска вац. Хьан дика гoвp а, герз а ду. Хьуна тIера духар сайчул а дика ду. Къен-миска нах бац гIалагIазкхашна, ногIашна, гIумкашна къоланаш, талораш дийраш. Ги тIоьрмиг а боьллина, кара гIаж а лаьцна, гIаш цига вахалур вац къен-миска стаг, вахавелча а, цигара говраш, даьхни а далалур дац. Къен-миска нах, шайн латтанийн коржамаш тIехь белхаш а беш, бежана, газа-уьстагIа а кхобуш, шайн аьтто берш Теркйисте гIалагIазкхашна йолах балха а боьлхуш, хене бовлуш бу. Ткъа и къоланаш, талораш дийраш дика дой а, тоьлла герз а долу нах бу. Мацвеллачу стага йалтин гали лачкъадо, говраш а, даьхни а ца лачкъадо, почта ца талайо.

Овхьада ша дIатаIийча, СаьIадана тIевирзира Хьомсуркъа:

– Ткъа ахь, СаьIад, сан ден хилла кха бертахь схьало. Ца лахь, ас бIаьста охур ду иза!

– Даим а и кха хьехош, кIордийна, хьех чекхваьлла-кх хьо! Кха а делара иза а. Куйна кIел а хоьур долуш ирзо. Гирда хьаьжкIех йетт лучу хенахь, сан дас гирда хьаьжкIаш а йелла, хьан ненера эцна и кха. Эцна, шен бераш мацалла леш дахкара, эцахьара ахь бохуш, хьан нана йоьлхуш, тIаьхьара а ца йаьлла. Хьо гIаддайна а велахьара, ахь кхерамаш а ца тийсахьара, ахь хаза а алахьара, и кха хьуна дIалур дара ас. Амма хIинца-м лур дац. Хьайн говр йа герз а дохкий, цхьана аьттан мах суна схьа а лой, дIаэца. Кха а, къоланаш дитар а – ши пайда хир бу хьуна!

Ша вистхилийта бохуш, мохь бетташ, хьалхалелхара кхин цхьаъ. Эххар а цуьнга ладуьйгIира наха.

– Алал, Iабди.

– Тхан туька а, хьер а, чарх а суна тIехъетташ нах а бу хIокху йуьртахь. Уьш тхуна хIокху йуьртарчу наха йина а йац, йа стигалара охьаэгна а йац. Тхан дас а, доьзало а маситта шарахь къа а хьоьгуш, йехкина уьш. Шуьга туька а, хьер а, чарх а ца йуьллуьйтуш мила ву? Оцу Яьссин тогIи чохь бIе хьер, бIе чарх хIотто меттигаш бу шуна а. Чу туька йилла цIенош а ду шун. Шу хIун деш Ia, уьш ца йохкуш? Дика ду, ас тхешан туька а, хьер а, аннаш доху чарх а дIакъовлур йу. ТIаккха аш йалта мичахь охьур ду, цIенойн гIирс-коьчал мичахь йоккхур йу, кIади, коч-хеча, кад-Iaйг, бел-шада, кхиерш мичара оьцур йу? Кхечу йарташка лелар ду шу? Муьлш бу и хабарш дуьйцу нах? ХIокху йуьртара ара а бевлла, БIаьн-некъал лаха а бовлаза нах бу-кх. Йозанах цхьа элп а, шинна тIе шиъ тоьхча маса хуьлу а ца хууш нах бу-кх. Карахь бурмах бовла шай а доцуш, нах бу-кх. Москохара, Ростохара, Петарбухера товар а дохьуш, дохка туькана охьадиллалур дуй оцу нахе? Дика ду, туька а, хьер а, чарх а йуьллур йу цара. ТIаккха нахана маьхза товар доькъур ду цара? Йа бол ца боккхуш, йалта охьур дуй? Йа маьхза ханнаш чорхах дохур дуй? Ас-м цхьа гIаддайначун йалта бол ца боккхуш охьу, херхах дечиг а йоккху, туьканара туьха-мехкадаьтта а, тай-маха а ло. Иза а дийр ма дац суна и хабарш йуьйцучу наха. Шайн долчун а, нехан долчун а ши бала болуш, и Iаьржа дегнаш лелха дохку церан!

Малхбузу ламазан хан гергагIоьртича, цхьацца-шишша воьдуш, майданара дIабуьйлура нах. ТIаьххьара а гIевттира баккхий нах.

– Аш хIун олу хIокху гIуллакхана, Лорса? – царна тIевирзира СаьIад. – Со йуьртда хиларх, йуьртана тIе дика-вон деача, цуьнан бала кхача безарш а, листа дезарш а шу ма ду. Лакхарчу Iедало, кхана схьа а деана, йуьртан къаной схьагулбе, эр ду соьга. Шу хIун дан дохку тIаккха?