Шундай қилиб, социологиянинг келиб чиқиши бу жамиятнинг моҳиятини нима аниқлайди – ҳамкорлик ёки зиддият ҳақидаги мунозараларга бориб тақалади. 19 -асрда Конте, Спенсер, Дюркгейм ва бошқалар каби социологлар янги жамиятнинг, янги ижтимоий меҳнат тақсимотининг интеграцион характерини таъкидладилар. 20 -асрдаги бу тенденцияни замонавий ишлаб чиқариш жамиятини юқори даражада дифференциаллашган ва яхлит тизим деб ҳисоблайдиган тизимли функционализм (Т. Парсонс, Р. Мертон) давом эттирди ва ривожлантирди. Бу қарашлардан фарқли ўлароқ, Маркс ва унинг замонавий издошлари, конфликтлар назарияси вакиллари (Р. Дарендорф, Л. Косер) саноат жамиятини дастлаб можаро характерига эга деб ҳисоблайдилар. Бу зиддиятнинг марказида, Маркснинг фикрича, капитал эгалари ва ходимлар ўртасидаги зиддият ётади. Замонавий социологияда битта ва умуман бўлиши мумкин эмас – универсал, ҳамма нарсани тушунтириб берадиган назария. Унда турли хил, кўпинча қарама -қарши ёндашувлар, парадигмалар, концептуал схемалар бирга яшайди.
Ижтимоий жараёнлар
Вақти -вақти билан у ёки бу ёндашув биринчи ўринга чиқади ва социологиянинг ривожланишига вақтинча ҳал қилувчи таъсир кўрсатади, бошқа барча йўналишларда тегишли ўзгаришларни рағбатлантиради, уларни қандайдир тарзда «модернизация қилади».
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
Ижтимоий жараёнлар
1.2.Жамоатчилик хаётий фаолиятининг характеристикаси меъморий шаҳарсозлик хаётий фаолиятининг асоси.
Бироқ, социология томонидан ишлаб чиқилган асосий назарий ёндашувларнинг бутун мажмуи асосан сақланиб қолади ва ижодий ривожланади.
20 -аср охири социологияси янги объектни – жамиятнинг сифат жиҳатидан янги турини тасвирлаш зарурати билан дуч келди, бунда замонавий жамиятнинг барча асосий хусусиятлари енгилади. Яна бир бор, жамият ҳақидаги кўплаб эски тасаввурлар турли тамойилларга асосланган янги ижтимоий воқеликка зид бўлиб чиқади. Ва яна, янги услубий ёндашувлар, янги назариялар, янги тадқиқот ва талқин усуллари керак. Замонавий социологияда янги бошланғич аналитик иккиланиш шаклланади – замонавий – постмодерн… Социологлар, замонавий жамиятдагидек, постмодернизмни турли томондан тасвирлайдиган, унинг турли жиҳатларини таъкидлаб, биргаликда янги ижтимоий воқеликнинг ҳажмли, кўп ўлчовли расмини яратадиган бир нечта тушунчаларни таклиф қилишди.
Бу, биринчи навбатда, постиндустриал жамият назарияси ва ахборот жамияти назарияси каби машҳур тушунчалар. Бироқ, ҳозиргача янги жамиятни тавсифлаш асосан пост-префиксли тушунчалар орқали амалга оширилади-пост-модерн, постиндустриал, пост-класс, пост-иқтисодий, пост-Фордист, меҳнатдан кейинги ва бошқалар. Бу шуни англатадики, янги жамиятнинг табиати ҳали аниқ эмас ва уни тушуниш учун янги ёндашувлар, янги назарий талқинлар ва янги концепцияларни талаб қилади. Постмодернизм, унга хос бўлган глобаллашув жараёнлари, замонавийлик даврида асосан миллат – давлат чегараларига тўғри келадиган жамият чегаралари ҳақидаги анъанавий ғояларнинг кенгайишига олиб келади.
Жамият глобал жамиятга айлана бошлади, бу ижтимоий ривожланишнинг янги намуналари, механизмлари ва муаммоларининг пайдо бўлишини англатади. Бу ўзгаришларнинг барчаси социологиянинг ўз предмети ва чегаралари ҳақидаги ғояларини аниқлаштиришни, такомиллаштиришни ва назарий ва услубий ёндашувларни сезиларли даражада янгилашни талаб қилади. Замонавий социологик билимлар мураккаб ички тузилишга эга. Бошқа кўплаб фанлар сингари, социология ҳам тарихан икки йўналишда – фундаментал ва амалий ривожланган. Умумий социологик даража деб аталадиган фундаментал даражада, ижтимоий ривожланишнинг умумий масалалари, жамиятнинг ташкил этилиши ва фаолият кўрсатиши, шунингдек социологик таҳлил методологияси муаммолари ўрганилади. Бу даражада фундаментал социологик назариялар шаклланади. Социологиянинг амалий даражаси аниқ ижтимоий муаммоларни тадқиқ қилиш ва ҳал қилишга қаратилган. Бу ерда социологик билимлар эмпирик тадқиқотлар ва эмпирик маълумотларни умумлаштиришдан олинган хулосалар асосида шаклланади.